wykład

Zaliczony I rok studiów

Treść zajęć:

1. „Renesans” z pozycji badacza kultury, historyka i historyka sztuki.

Pojęcie nowożytności, pojęcie renesansu i protorenesansu;

Europejskie uwarunkowania historyczne sztuki nowożytnej;

Topografia - niesymultaniczność w występowaniu zjawisk i form stylowych w sztuce; odmienność form sztuki gotyckiej i ich przechodzenie w formy nowożytne; obecność spuścizny antyku.

Początek historii sztuki „z nazwiskami”.

2.-3. „Protorenesans” w rzeźbie i malarstwie XIII i XIV w.

-działalność Pisanich, Arnolfo di  Cambio, Lorenzo Maitani;

- działalność Duccia i innych przedstawicieli szkoły sieneńskiej;

- znaczenie malarstwa Giotta;

- porównanie kultury artystycznej Sieny i Florencji.

4.-5. Początki sztuki renesansowej: Florencja jako kolebka sztuki renesansowej.

Rozwój kultury humanistycznej i jej związki ze sztuką renesansu.

Kultura renesansowa amiasto

Główne cechy rzeźby i architektury jako wiodących dziedzin sztuki - analiza wybranych dzieł Bruneleschiego, Ghibertiego i Donatella.

6. Teoretyczne aspekty wczesnego renesansu florenckiego – problem perspektywy malarskiej  (perspektywa zbieżna - teoria i praktyka; znaczenie twórczości Masaccia, obserwacja natury i wpływ tradycji antycznej); początki pisanej teorii sztuki (Leone Battista Alberti- architekt i teoretyk sztuki).

7. Różnorodność form w sztuce florenckiej 1 poł. XV w. – malarstwo A. Castagno, P. Ucello, Gentile da Fabriano i in.

Nowa koncepcja nagrobka wyrazem renesansowych koncepcji eschatologicznych.

8-9.Sztuka niderlandzka w 1. poł. XV w. - czy można mówić o „renesansie niderlandzkim” w XV w?;

Znaczenie malarstwa miniaturowego, Bracia Limburg; rzeźba Claasa Slutera; wyzwalanie się tablicowego malarstwa niderlandzkiego od wpływów stylu międzynarodowego: Melchior Broederlam, Robert Campin; rzeczywistość i symbol w malarstwie niderlandzkim.

Jan van Eyck i Roger van der Weyden (analiza i porównanie twórczości dwóch najwybitniejszych osobowości malarstwa niderlandzkiego w 1 poł. XV w.; wpływ malarstwa Rogera van der Weyden na sztukę europejską w XV w.).

10-11. „Okrzepnięcie” renesansowej formy w malarstwie włoskim w 2. poł XV w. (zróżnicowanie stylistyczne i podział na „szkoły”; twórczość Piero della Francesca; twórczość Andrea Mantegni; wielkie pracownie florenckie - Bracia Pollaiuolo, Luca Signorelli, Domenico Ghirlandaio i Sandro Boticelli).

12-13. Dwaj wielcy „ludzie renesansu” – Leonardo da Vinci i Michał Anioł.

14.-15. Doświadczenia ze światłem, barwą i przestrzenią: sztuka Wenecji i malarstwo niderlandzkie w 2. poł. XV w. 

16. Sztuka niemiecka w XV w. (zakorzenienie tradycji gotyckiej i jej ewolucja pod wpływem sztuki włoskiej i niderlandzkiej; szkoła kolońska i Stefan Lochner; Michael Pacher, Konrad Witz; znaczenie malarstwa i grafiki Martina Schongauera; rzeźba w XV w. (Syrlin, Riemenschneider, Stwosz); wczesna twórczość Albrechta Dürera).

17. Równowaga i harmonia w sztuce dojrzałego renesansu.

Kryteria określające dzieło dojrzałego renesansu na podstawie analizy wybranych dzieł architektury, rzeźby i malarstwa;

Rafael i Bramante - wybitni przedstawiciele sztuki początku XVI w.

Nowe koncepcje urbanistyczne, projekty miast idealnych; naukowe aspiracje sztuki;                              

18-19. Manieryzm XVI w. - historia i uwarunkowanie terminu. Michał Anioł. Malarstwo i rzeźba spod znaku manieryzmu.

20. Sztuka wenecka doby późnego renesansu (koloryzm; akt; ewolucja formy w malarstwie Giorgione i Tycjana; Veronese).

21. „Palladianizm” - tendencje klasycyzujące w architekturze Andrei Palladia. Ogrody renesansowe i manierystyczne.

22. Sztuka wokół Kościoła doby reformy potrydenckiej.

Uwarunkowania religijne, polityczne i społeczne Kontrreformacji;

kościół Il Gesu w Rzymie i Escurial - przykłady idealnych rozwiązań świątyni i rezydencji monarszej doby  Kontrreformacji;

twórczość El Greco.

23. Barok - epoka, styl, postawa.

 Niejednolity charakter sztuki barokowej w różnych ośrodkach europejskich;

formy charakterystyczne dla sztuki baroku;

malarstwo Rubensa kwintesencją formy barokowej;

caravaggionizm a tradycja akademicka;

malarstwo braci Carracci.

24. Przestrzeń w sztuce barokowej (charakterystyka zjawiska, porównanie z przestrzenią renesansową i manierystyczną; ewolucja formy barokowej w architekturze na przykładzie porównania fasad kościołów rzymskich końca XVI – 1. poł. XVII w.; analiza twórczości Berniniego na polu rzeźby i architektury; indywidualne działania Borrominiego - projektu i realizacje kościołów).

25. Wizerunek człowieka w sztuce baroku (uwarunkowania malarstwa portretowego w różnych krajach w XVII w.; rodzaje portretu; europejski portret Van Dycka i psychologiczny Diego Velázqueza, rzeźba portretowa Berniniego; akt w sztuce barokowej).

26. Sztuka Flandrii i Holandii w XVII w. (tło społeczno-religijne; problem rynku sztuki w siedemnastowiecznej Holandii; tzw. mali mistrzowie; wiodące gatunki malarstwa holenderskiego; fenomen malarstwa Vermeera; charakterystyka szkoły flamandzkiej i jej główni przedstawiciele).

27. Sztuka wokół dworów absolutystycznych – sztuka wykładnią potęgi i narzędziem kreacji wizerunku władcy.

Sztuka francuska doby Ludwika XVI. Wersal, nowy typ rezydencji.

28-30. Sztuka w Rzeczypospolitej XVI- poł. XVIII w.

Kultura Odrodzenia w Polsce i jej uwarunkowania.

Sztuka renesansowa w Polsce i jej periodyzacja.

Nagrobek - charakterystyczna forma sztuki renesansowej w Rzeczypospolitej.

Manieryzm (manieryzmy) i specyficzne formy „rodzime” w rzeźbie i architekturze.  

Sztuka Polska w 1. poł. XVII w. (barok wazowski)

Sztuka doby dojrzałego baroku w Rzeczypospolitej (sztuka Warszawy czasów Jana III Sobieskiego; działalność arch. Tylmana z Gameren)

Sztuka doby późnego baroku i rokoko: Warszawa czasów saskich, rezydencje magnackie.

Test (lub pisemny esej na zatwierdzony temat) po 1 semestrze – 25 %

Egzamin ustny – 75 % lub test pisemny, w zależności od sytuacji epidemiologicznej.

Celem zajęć jest:

- przyswojenie podstawowych zagadnień historii europejskiej i polskiej sztuki w dobie nowożytnej w kontekście historyczno-kulturowym,

- opanowanie periodyzacji zjawisk, pojęć stylistycznych; przyswojenie podstawowych terminów z zakresu opisu formalnego i ikonograficznego dzieła sztuki; zapoznanie się z kanonem kluczowych artystów i dzieł (przede wszystkim malarstwa, rzeźby i architektury),

- umiejętność interpretacji dzieła sztuki oraz odczytanie jego podstawowych cech stylistycznych i znaczeniowych (ikonograficznych i ikonologicznych),
– a przez to określenie jego przybliżonego datowania, stylu, funkcji, techniki wykonania, ewentualnie autorstwa.

Literatura obowiązkowa:

Sztuka świata , t. V-VII.

Literatura uzupełniająca:

J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto (różne wydania).

E. Gombrich, Sztuka i złudzenie. O psychologii przedstawiania obrazowego, tłum. Jan Zarański,  Warszawa 1981

M. Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego, Wrocław 1988

G. Vasari, Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, Warszawa 1984

P. Murray, Architektura włoskiego renesansu, Warszawa 2000

J. Shearman, Manieryzm, Warszawa 1970

N. Pevsner, Historia architektury europejskiej, t. 1-2, W-wa 1980

Renesans w sztuce włoskiej, red. R. Toman, Kolonia 2000

A. Ziemba, Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580-1660, Warszawa 2005

A. Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500, t. I -III, Warszawa 2008-2015

G. R. Hocke, Świat jako labirynt, Gdańsk 2003

D. Hockney, Wiedza tajemna. Sekrety technik malarskich Dawnych Mistrzów, Warszawa 2004.

W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. III, Estetyka nowożytna

Sztuka polska:

Sztuka polska. Wczesny i dojrzały barok, red. Z. Bania (Sztuka polska, t. IV), Warszawa 2013

 Sztuka Polska. Renesans i manieryzm, red. M. Zlat (Sztuka polska, t. III), Warszawa 2008

Tadeusz Chrzanowski, Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, Warszawa 1998

Helena i Stefan Kozakiewiczowie, Renesans w Polsce, Warszawa 1987

Mariusz Karpowicz, Barok w Polsce, Warszawa 1988

Mariusz Karpowicz, Sztuka polska XVII wieku, Warszawa 1983

Mariusz Karpowicz, Sztuka polska XVIII wieku, Warszawa 1986

A.Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce (różne wydania)