wykład z elementami konwersatorium

https://meet.google.com/hzw-khje-dip

Brak

Celem zajęć jest prezentacja panoramy nowoczesnej myśli krytycznej tak, jak formowała się ona i funkcjonowała w zachodniej humanistyce od końca wieku XVIII do współczesności. Teoria krytyczna zaprezentowana zostanie jednocześnie jako produkt nowoczesności oraz jako strategia kwestionowania jej podstawowych założeń i konsekwencji. Teorie należące do jej klasyki (m.in. Kant, Marks, Benjamin, Adorno) zestawione będą z nowszymi diagnozami (m.in. Foucault, Fraser, Habermas, Cixous, Agamben, Buck-Morss, Negri), aby ukazać zarówno kontynuację pewnych wątków i tematów, jak i wewnętrzne polemiki czy spory. Zajęcia przedstawić mają trans-dyscyplinarne pole obejmujące humanistykę – w tym dyscypliny akademickie takie jak filozofia, ale także myśl humanistyczną rozwijaną poza polem akademickim, jak na przykład psychoanaliza – oraz nauki społeczne (głównie socjologia). Omawiane teorie zostaną odniesione do zjawisk ze sfery politycznej, społecznej, gospodarczej i estetycznej związanych z nowoczesnością jako kompleksową formacją społeczno-kulturową.

Indywidualna praca pisemna lub projekt artystyczno-badawczy (w drugim przypadku możliwość pracy w grupach o rozmiarze do 4 osób). Praca lub projekt oceniane będą pod kątem wykorzystania treści prezentowanych w czasie zajęć oraz oryginalności ich opracowania.

Wypełnienie kart lektury dla obowiązkowych pozycji z listy lektur według wzoru dostarczonego przez prowadzącego.

1. Wprowadzenie: teoria krytyczna a program nowoczesnej emancypacji.

M. Horkheimer, Teoria tradycyjna a teoria krytyczna tłum. J. Łoziński, (w:) J. Łoziński (red.), Szkoła Frankfurcka, t. 2, Kolegium Otryckie, Warszawa 1985.

2. Postęp i jego dialektyka: Rousseau, Kant, Adorno, Foucault. Michel Foucault, Czym jest  Oświecenie?, (w:) tenże, Filozofia,  historia,  społeczeństwo, tłum. D. Lesczyński, L. Rasiński PWN, Warszawa 2000.

3. Krytyczna antropologia Karola Marksa a epoka inteligentnych maszyn.

Karol Marks, Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne z 1844 roku, tam rozdział Praca wyobcowana, [w:] MED, t. 1, tłum. K. Jażdżewski, T. Zabłudowski, Książka i Wiedza, Warszawa 1962, s. 546-560.

4. Nowoczesność, fantasmagoria, historia. Krytyczna filozofia Waltera Benjamina.

Walter Benjamin, Pasaże, tłum. I. Kania, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, tam: Wprowadzenie, s. 5-30, Exposé. Paryż, stolica XIX wieku (1939) (s. 46-61) oraz rozdziały K Miasto ze snów i dom ze snów, sny o przyszłości, nihilizm antropologiczny, Jung, s. 431-449 i M Flâneur, s. 410-501,

5. Psychoanaliza jako krytyka kultury. Część 1 – klasyczne diagnozy,

Zygmunt Freud, Kulturowa moralność seksualna a współczesna nerwowość, w: Z. Freud, Dzieła, t. 4, Pisma społeczne, Warszawa 1998, s. 7-24.

6. Psychoanaliza jako krytyka kultury. Część 2 – kontynuacje, nawiązania i polemiki.

S. Žižek, Wzniosły obiekt ideologii, Wydawnictwo DWSE, Wrocław 2001, tam, Cz. 1, Symptom, R. 1, Jak Marks wymyślił symptom,

7. Feminizm jako krytyczna teoria kultury.

Helen Cixous, Śmiech Meduzy, „Teksty Drugie” 4/5/6 (22/23/24) 1993, s. 147-166,

8. Społeczeństwo konsumpcji i kultura masowa.

G. Debord, Społeczeństwo spektaklu, tłum. M. Kwaterko, PiW, Warszawa 2005, tam R. I, Kulminacja oddzielenia, s. 33-44,

9. Teoria postkolonialna. Część 1 – radykalne początki: James, Fanon.

Franz Fanon, Wyklęty lud ziemi, tłum. H. Tygielska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985, tam. R. 1., Przemoc, s. 15-60 oraz Jean-Paul Sartre, Posłowie, s. 187-201.

10. Teoria postkolonialna. Część 2 – zwrot poststrukturalny i jego krytyki

Edward Said,  Orientalizm, tłum. W. Kalinowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, tam: Wprowadzenie, s. 23-58.

11. Biowładza i biopolityka. Część 1: Foucault.

M. Foucault, Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, tłum. M. Herer, PWN, Warszawa 2010, tam Wykład z 11 stycznia 1978, s. 23-48.

12. Biowładza i biopolityka. Część 2: Agamben.

G. Agamben, Homo Sacer, tłum M. Salwa, Prószyński i S-ka, Warszawa 2011, tam Wprowadzenie s. 9-24 oraz cz. 3, Obóz jako biopolityczny paradygmat nowoczesności, s. 173-246.

13. Biowładza i biopolityka. Część 3: Negri i Hardt.

Michael Hardt, Antoniu Negri, Rzecz-pospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne, tłum. Praktyka Teoretyczna, Korporacja Ha!art, Kraków 2011, tam cz. 3, Kapitał (oraz walki o wspólne bogactwo), s. 229-294.

14. Natura i ekologia.

N. Smith, Produkcja natury, tłum. P. Juskowiak, A. Kowalczyk (w:) A. Jach, P. Juskowiak, A. Kowalczyk (red.), Ekologie, Muzeum Sztuki, Łódź  2014, s. 30-74,

15. Krytyczna futurologia: algorytmy i koniec pracy.

Nick Srnicek, Alex Williams, Wymyślając przyszłość. Postkapitalizm i świat bez pracy, tłum. E. Bińczyk, J. Gużyński, K. tarkowski, Toriń 2019, tam. r. 4, Lewicowa nowoczesność, s. 113-137.

1. Wprowadzenie: teoria krytyczna a program nowoczesnej emancypacji.

J. Habermas, Knowledge and Human Interests, Boston 19710

2. Postęp i jego dialektyka: Rousseau, Kant, Adorno, Foucault.

Jean Jacques Rousseau, Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi, [w:] Tenże, Trzy rozprawy z filozofii społecznej, tłum. H. Elzenberg, PWN, Warszawa 1956,

Immanuel Kant, Odpowiedź na pytanie: Czym to jest Oświecenie?, tłum. T. Kupś, (w:) Immanuel Kant, Rozprawy z filozofii historii, Wydawnictwo ANTYK, Kęty 2005.

Theodor Adorno, Max Horkheimer, Dialektyka oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1994, tam rozdział Przemysł kulturalny. Oświecenie jako masowe oszustwo
3. Krytyczna antropologia Karola Marksa a epoka inteligentnych maszyn.

Karol Marks, Zarys krytyki ekonomii politycznej, tłum. Z. J. Wyrozemski, Książka i Wiedza, Warszawa 1986, tam tzw. Fragment o maszynach, s. 564-579.

4. Nowoczesność, fantasmagoria, historia. Krytyczna filozofia Waltera Benjamina.

Walter Benjamin, Twórca jako wytwórca, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa  2011, tam esej tytułowy, s. 7-22 oraz Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, s. 23-51,

Walter Benjamin, O pojęciu historii, tłum. K. Krzemieniowa (w:) Walter Benjamin, Anioł historii: eseje, szkice, fragmenty, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996.

5. Psychoanaliza jako krytyka kultury. Część 1 – klasyczne diagnozy,

Zygmunt Freud, Kultura jako źródło cierpień, tłum. R. Reszke, w: Z. Freud, Dzieła, t. 4, Pisma społeczne, Warszawa 1998, tam: r. III-VI, s. 182-210.

Wilhelm Reich, Psychologia mas wobec faszyzmu, tłum. E. Drzazgowska, M. Abraham-Diefenbach, Warszawa 2009, tam: Przedmowa do wydania trzeciego, s. 11-26, r. 2, Ideologia rodziny autorytarnej w psychologii mas faszystowskich, s. 52-86 oraz r. 6, Zorganizowany mistycyzm jako międzynarodowa organizacja antyseksualna, s. 123-146.

 6. Psychoanaliza jako krytyka kultury. Część 2 – kontynuacje, nawiązania i polemiki.

Luis Althusser, Ideologie i aparaty ideologiczne państwa, tłum. A. Staroń, „Recykling Idei”, http://recyklingidei.pl/althusser-ideologie-aparaty-ideologiczne-panstwa

Maria Janion, Projekt krytyki fantazmatycznej. Szkice o egzystencjach ludzi i duchów, Warszawa 1991, tam: esej tytułowy, s. 7-29.

Andrzej Leder, Prześniona rewolucja, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013, tam Wstęp

7. Feminizm jako krytyczna teoria kultury.

Seyla Benhabib, Drucilla Cornell (red.), Feminism as Critique. On the Politics of Gender, University of Minnesota Press, Minneapolis 1986, tam Nancy Fraser, What’s Critical about Critical Theory. The Case of Habermas and Gender (s. 31-55).

8. Społeczeństwo konsumpcji i kultura masowa.

J. Baudrillard, Społeczeństwo konsumpcyjne, tłum. S. Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2006, tam: cz. 1 Formalna liturgia przedmiotu, s. 7-44 oraz Cz. 3, rozdział Kultura środków masowego przekazu, s. 121-168.

9. Teoria postkolonialna. Część 1 – radykalne początki: James, Fanon.

C.L.R. James, The Black Jacobins: Toussaint L'Ouverture and the San Domingo Revolution, Vintage Books, New York 1989, tam: R. 1, The Property, R. 2, The Owners, R. 3, Parliament and Property, s. 16-84.

Susan Buck-Morss, Hegel, Haiti i historia uniwersalna, tłum. K. Bojarska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014, tam. cz. 2, Historia uniwersalna, s. 80-156.

10.  Teoria postkolonialna. Część 2 – zwrot poststrukturalny i jego krytyki

Homi Bhabha, Mimikra i ludzie. O dwuznaczności dyskursu kolonialnego, tłum. D. Dobrogoscz, „Literatura na świecie”, nr 01-02/2008 (438-439), s. s. 184-195.

Gayatri Chakravorty Spivak, Czy podporządkowani inni mogą przemówić?, tłum. E. Majewska, „Krytyka Polityczna” 2011, nr 24–25,

Vivek Chibber, Postcolonial Theory and the Specter of Capital, Verso, London 2013, tam: r. 1, Postcolonial Theory and Subaltern Studies, s. 1-27.

Stanley Bill, Seeking the Authentic – Polish Culture and the Nature of Postcolonial Theory, “Nonsite”, nr 12 2014, https://nonsite.org/article/seeking-the-authentic-polish-culture-and-the-nature-of-postcolonial-theory.

11.  Biowładza i biopolityka. Część 1: Foucault.

M. Foucault, Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, tłum. M. Herer, PWN, Warszawa 2010, pozostałe rozdziały (ponad fragment wskazany w lekturach obowiązkowych).

12.  Biowładza i biopolityka. Część 2: Agamben.

G. Agamben, Homo Sacer, tłum M. Salwa, Prószyński i S-ka, Warszawa 2011, pozostałe rozdziały (ponad fragment wskazany w lekturach obowiązkowych).

13.  Biowładza i biopolityka. Część 3: Negri i Hardt.

Michael Hardt, Antoniu Negri, Rzecz-pospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne, tłum. Praktyka Teoretyczna, Korporacja Ha!art, Kraków 2011, pozostałe rozdziały (ponad fragment wskazany w lekturach obowiązkowych).

14.  Natura i ekologia.

Jason Moore, Capitalism in the Web of Life, Verso, London 2015 tam r. 7, Anthropocene or Capitalocene? On the Nature and Origins of Our Ecological Crisis, s. 169-192.

15.  Krytyczna futurologia: algorytmy i koniec pracy.

David Graeber, Latające samochody i malejąca stopa zysku, w: tenże, Utopia regulaminów. O technologii, tępocie i ukrytych rozkoszach biurokracji, tłum. M. jedliński, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2015, s. 134-186.