|
Teaching goals (program content, subject description)
|
Zajęcia mają na celu omówienie wybranych zagadnień sztuki „długiego” XVIII wieku, tj. od lat 80. XVII stulecia do okresu Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Nićmi przewodnimi są kwestie długiego trwania starożytności (antyk-neoantyk) oraz szeroki kontekst funkcjonowania miasta-metropolii. Najczęściej przywoływanymi miastami będą Paryż i Warszawa, choć w jednoczącej się Europie filozofów istotne były także inne metropolie – Londyn, Rzym, Neapol, czy mniejsze miasta, jak Białystok czy Puławy. Pojawiające się inne zagadnienia tworzą istotny kontekst dla tych dwóch zagadnień.
Tematy poszczególnych zajęć, choć ułożone chronologicznie, podkreślać będą wybrane problemy z dziejów sztuki XVIII w. Ukazywać będą twórczość artystyczną w obrębie szerokich kontekstów społecznych, gospodarczych, politycznych, zmieniających się w miarę upływu kolejnych dekad.
1. Wprowadzenie w zagadnienia kultury XVIII wieku. Czym jest wiek XVIII? Ciągła dialektyka – tradycja i nowoczesność. Jedność kultury europejskiej a partykularyzmy regionalne. Kultura miast – Paryż, Londyn, Neapol, Warszawa, Madryt. Globalna dyskusja czy hegemonia paryskich filozofów? Przesuwanie się centrum artystycznego z Rzymu do Paryża. Rewolucje. Religie oświecenia.
2. Antyk Ludwika XIV. Malarstwo i rzeżba we Francji końca XVII wieku. Akademia jako element polityki Ludwika XIV. „Starożytnicy” wobec „Nowożytników”. Rola sztuki epoki Ludwika XIV w kulturze artystycznej Europy XVIII i XIX stulecia. Wersal – formy architektoniczne, ogrodowe, malarstwo i rzeźba w służbie państwa; sposób życia (ceremoniał). 3. Antyk Jana III Sobieskiego. Wilanów – polski Wersal czy świątynia antyczna? Konstruowanie legendy dynastycznej króla elekcyjnego. Program ideowy pałacu wilanowskiego. Artyści Jana III.
4. Rzym papieski jako model artystyczny końca XVII i pierwszej połowy XVIII w. Rola barokowego Rzymu dla sztuki europejskiej XVIII wieku. Tradycja klasycyzmu czy poszukiwanie innowacji? Sztuka włoskich metropolii (Neapol, Palermo, Turyn). Oddziaływanie sztuki włoskiej w Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej. Rezydencje świeckie i klasztory jako wyraz ambicji politycznych i kulturalnych.
5. Sztuka we Francji czasów Regencji Ludwika XV. Odrzucenie antycznego paradygmatu? Antoine Watteau i nowa wizja malarstwa. Sztuka wobec wyzwań proto-kapitalistycznego społeczeństwa (Boucher, Chardin).
6. Sztuka Wenecji XVIII w. Tradycja i nowoczesność sztuki weneckiej. Obecność Wenecjan w Europie XVIII w. Londyn, Madryt, Kraków wobec propozycji weneckich. Giambattista Tiepolo i jego warsztat – twórczość malarska i graficzna. Antonio Canale – twórczość malarska i graficzna. Capriccio i weduta.
7. Kultura kobiety w XVIII wieku. Tradycja francuskich salonów literackich. Ewolucja roli kobiety, rodziny w kulturze francuskiej XVIII w. Odkrycie dzieciństwa i uczuć. Salony literackie i ich wpływ na kulturę europejską XVIII w. Kobiety-artystki i ich sytuacja w różnych krajach europejskich.
8. Akademie sztuki w Europie XVIII w. Antyczna i nowożytna tradycja akademii. Różne oblicza „akademizmu”: Rzym, Paryż, Londyn. Rzeczywistość i fantazja w malarstwie 1. poł. XVIII w. Sztuka a rynek – przykład Fragonarda. Kwestia portretu.
9. Stosunek do antyku w sztuce angielskiej XVIII w. Neopalladianizm. Rezydencje barokowe; ogród angielski i pojęcie malowniczości. Malarstwo angielskie i założenie Royal Academy of Art. Grand manner i Conversation piece.
10. Grand Tour – spotkanie z antykiem. Odkrycie Pompejów, Herkulanum oraz miast Wielkiej Grecji. Rzym - kuźnia neoklasycyzmu. Winckelmann i jego wizja sztuki. Grand Tour jako kulturowy fenomen. Działalność artystyczna i teoretyczna Piranesiego. Muzea i upublicznienie kolekcji.
11. Sztuki plastyczne wobec instytucji i teorii historycznych i artystycznych. Albumy galeryjne – tradycja i przemiany. Wystawy sztuki w XVIII w. Akademickie regulacje a praktyka artystyczna. Początki naukowej historii sztuki, muzealnictwa i krytyki artystycznej. Przemiany kolekcjonerstwa i rola miłośników. Grafika profesjonalna i grafika amatorów.
12. Sztuka czasów rewolucji naukowej i przemysłowej. Nauka, przemysł, sztuka (Wright of Derby). Miasto Oświecenia. Brytyjska karykatura XVIII wieku. Antyk sentymentalny – Füssli. Nowe mitologie - Blake.
13. Warszawa nowym Rzymem. Sztuka w Rzeczpospolitej Stanisława Augusta. Znaczenie antyku w salach reprezentacyjnych Zamku Królewskiego.
14. Antyk w polskich ogrodach. Starożytność w programie ideowym Łazienek. Antyk Powązek i Arkadii – wychowanie i upamiętnienie.
15 Wzory antyczne wobec przemian społecznych, politycznych i artystycznych we Francji i Rzeczpospolitej końca XVIII w. Próba reform za panowania Ludwika XVI. Jacques Louis David – malarz-reformator. Nowa ikonografia. Reformy w Rzeczpospolitej ostatnich dekad XVIII w. Reakcje artystów na wydarzenia lat 90.
|
|
The form of passing the course (assesment methods and criteria)
|
Wymagania końcowe:
1. oddanie trzech prac pisemnych na wskazane tematy (do wyboru spośród siedmiu; objętość 1200-1800 znaków każda) we wskazanych terminach. Oddanie prac we wskazanych terminach jest warunkiem dopuszczenia do egzaminu.
2. Zdany egzamin z materiału objętego programem.
Egzamin będzie polegał na rozpoznaniu ok. 20-30 obiektów na podstawie reprodukcji oraz odpowiedzi na pytania nt. okoliczności powstania wybranych dzieł (kontekst społeczny, polityczny, biograficzny).
Teksty:
1. Czym, wg Jeana Starobinskiego, dla artystów XVIII wieku była natura i co oznaczało jej naśladowanie?
J. Starobinsky, Wynalezienie wolności, tłum. M. Ochab, Gdańsk 2006, s. 121-151
2. Jak Ewa Lajer-Burchardt wyjaśnia nowoczesność osiemnastowiecznego malarstwa francuskiego. Proszę podać dwa argumenty potwierdzające tezę nowoczesności tej sztuki
E. Lajer-Burchardt, Kwestia nowoczesności: przypadek Bouchera, [w] Le siècle francais…, kat. wyst., MNW, Warszawa 2009, s. 122-142
3. Jak wyglądała walka z dawnym reżimem we Francji w czasie Rewolucji na przykładzie wandalizmu wymierzonego w sztukę sakralną? Jakie były przyczyny i sposoby niszczenia dzieł sztuki w miejscach związanych z religią katolicką?
Francois Souchal, Wandalizm Rewolucji, tłum. P. Migasiewicz, Warszawa 2016, s. 33-48
4. W jaki sposób, wg Agnieszki Rosales Rodriguez, obrazy Elisabeth Vigee-Le Brun polemizowały z opiniami współczesnych filozofów na temat artystek-malarek?
Agnieszka Rosales-Rodriguez, Macierzyństwo i dzieci w obrazach Élisabeth Vigée Le Brun a nowoczesne ideały wychowania, [w:] Materiały pokonferencyjne "Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka", Nieborów 2017
http://www.nieborow.art.pl/publikacje/
5. Jakie kontrowersje wywoływało użycie koloru w rzeźbie neoklasycznej, na przykładzie Antonia Canovy w tekście Davida Bindmana?
David Bindman, Lost Surfaces: Canova and Colour, « Oxford Art Journal », 39.2 2016, s. 229–241
6. Jakie były strategie wizualne polskiej magnaterii/arystokracji w budowaniu pozycji politycznej w XVIII w. na podstawie fragmentu książki T. Bernatowicza?
Tadeusz Bernatowicz, Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763), Warszawa 2011, s. 195-247
7. Jakie dzieło sztuki efemerycznej powstało z okazji spotkania Stanisława Augusta z Katarzyną w Kaniowie? Jacy artyści brali udział w wykonaniu tego dzieła?
P. Wątroba, Wezuwiusz w Kaniowie - realizacje Jakuba Kubickiego z okazji spotkania Stanisława Augusta i Katarzyny II w maju 1787 r., w: Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu, Warszawa 2013, s. 195-211
Terminy oddania prac: 23 marca 2021
13 kwietnia 2021
11 maja 2021
|
|
Additional literature recommended for the student's self learning
|
Chantal Grell, Le Dix-huitième siècle et l'antiquité en France 1680-1789, Oxford 1995
Peter Burke, Fabrykacja Ludwika XIV, tłum. R. Pucek, M. Szczubiałka, Warszawa 2011
Krystyna Secomska, Spór o Starożytność. Problemy malarstwa w “Paralelach” Perrault, Warszawa 1991
Nicholas d'Archimbaud i in., Wersal, Warszawa 2004
Gérard Sabatier, Versailles ou la figure du roi, 1999
Mariusz Karpowicz, Co nam mają do powiedzenia fasady Wilanowa, Warszawa 2011
Mariusz Karpowicz, Sztuka Warszawy czasów Jana III, Warszawa 1987
W. Fijałkowski, Królewski Wilanów, Warszawa 1996
Tadeusz Bernatowicz, Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763), Warszawa 2011
Anna Oleńska, Jan Klemens Branicki. Sarmata nowoczesny, Warszawa 2011
Andrzej Betlej, Sibi, Deo, Posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, Kraków 2010
Rafał Nestorow, Pro domo et nomine suo. Fundacje i inicjatywy artystyczne Adama Mikołaja i Elżbiety Sieniawskich, Warszawa 2016
Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. Agata Roćko, Warszawa 2014
Grand Tour. Narodziny kolekcji Stanisława Kostki Potockiego, Warszawa 2006, rozdział Grand Tour po Italii
E. Manikowska, Bernardo Bellotto i jego drezdeński apartament, Warszawa 2014
A. Bernatowicz, Malarze w Warszawie Stanisława Augusta. Status-aspiracje-twórczość, Warszawa 2016
Iwona Danielewicz, Elisabeth Vigée Le Brun i Polacy, Warszawa 2016
Materiały pokonferencyjne "Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka", Nieborów 2017 [http://www.nieborow.art.pl/publikacje/]
Louise-Elisabeth Vigée-Lebrun, Wspomnienia, tł. Irena Dewitz; wstęp Stefan Meller, Warszawa 1977
Joseph Baillio, Xavier Salmon (red.), Élisabeth Louise Vigée Le Brun, (kat. wyst.), Paris 2015
M. Poprzęcka, Akademizm (różne wydania; rozdz. Dzieje akademii, Akademicka teoria i praktyka – fgmty dot. XVI-XVIII w.)
Christian Michel, L’Académie royale de peinture et de sculpture. The Birth of the French School, 1648–1793, Getty 2018 (lub wyd. fr. z 2012)
Jolanta Talbierska, Powołanie Akademii Sztuk Pięknych – niespełniona idee fixe Stanisława Augusta…, [w:] A. Pieńkos (red.), Bacciarelli. Studia o malarzu królewskim…, Warszawa 2018, s. 179-204
J. Reynolds, Pisma o sztuce. Wybór, Warszawa 2007
Nikolaus Pevsner, Academies of Art, Past and. Present, Cambridge-New York 1940 (i inne wydania)
Jane Martineau, Andrew Robison (red.), The Glory of Venice. Art in the Eighteen Century, [kat. wyst.], New Haven - London 1994
Thomas E. Crow, Painters and public life in eighteenth-century Paris, New Haven and London, Yale University Press, 1985
E. Lajer-Burcharth, The Painter's Touch. Boucher, Chardin, Fragonard, Princeton 2018
E. Lajer-Burchardt, Kwestia nowoczesności: przypadek Bouchera, [w] Le siècle francais…, MNW, Warszawa 2009, s. 122-142
Kate Retford, The Conversation Piece: Making Modern Art in 18th-Century Britain, Yale University Press, New Haven, CT, 2017
Martin Myrone, Bodybuilding: Reforming Masculinities in British Art, 1750-1810, Yale University Press, 2005
Rottermund, Zamek Warszawski w epoce oświecenia. Rezydencja monarsza, funkcje i treści, Warszawa 1989
E. Manikowska, Sztuka, ceremoniał, informacja; studium wokół królewskich kolekcji Stanisława Augusta, Warszawa 2007
Rottermund, „Przybytek ziemskich bogów”. O pokoju Marmurowym w Zamku Królewskim w Warszawie, [w:] Curia maior. Studia z dziejów kultury ofiarowane Andrzejowi Ciechanowieckiemu, Warszawa 1990, s. 125-130
Rizzi, Canaletto w Warszawie, Warszawa 2005
Louise Wickham, Gardens in History. A Political Perspective, Oxford 2012, rozdział: 6. The Picturesque debate as a Political Metaphor, s. 141-166
Malcolm Kelsall, The Iconography of Stourhead, “Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 1983, Vol. 46 (1983), s. 133- 143
Whelan, Powązki: szkoła uczuć i historii. Wychowanie młodych Czartoryskich, „RHS” 2014, s. 223-247
Gabriela Świtek, Ut pictura hortus. Przejawy kultury estetycznej w sztuce ogrodowej XVIII wieku, „BHS”, 2003, nr 2, s. 277-298
Agnieszka Morawińska, Augusta Fryderyka Moszyńskiego rozprawa o ogrodnictwie angielskim 1774, Wrocław 1977
T. Grzybkowska, Ogród Armidy Arkadyjskiej - Heleny Radziwiłłowej, „RHS” 2010, s. 5-42
Teresa Grzybkowska, Kobieta wodzem chwalebnego czynu. Twórczynie pierwszych polskich muzeów i ogrodów filozoficznych, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata – Wydawnictwo Tako, Warszawa-Toruń 2017
|
