wykład konwersatoryjny

przyjęcie na I rok studiów

Celem zajęć jest dostarczenie studentom wiedzy o głównych problemach współczesnej filozofii społecznej, a także niezbędnego podłoża do prezentacji tych problemów. W tym celu pierwsza część kursu poświęcona będzie przedstawieniu długich procesów społeczno-kulturowych. Chodzi tu o zrozumienie historii jako procesu, w tym jednak mieści się zarówno historia rozumiana jako proces interakcji człowieka z jego środowiskiem, jak i historyczność kultury, z wszelkimi jej materialnymi uwarunkowaniami. Część druga poświęcona jest problemom współczesnego świata, ma ona dostarczać zarówno elementarnej orientacji w tych problemach, jak i narzędzi ich opisu. Część trzecia, dotycząca szczegółowych zagadnień, jest okazją do zaangażowania rozmaitego materiału (prac historyków, socjologów, filozofów, kulturoznawców, antropologów) na potrzeby wybranego pojęcia. Jest to swoista „nauka warsztatu” współczesnego humanisty. Jednocześnie chodzi tu o rozbudzenie zainteresowania wieloma możliwymi perspektywami badawczymi i zbudowanie wyobrażenia o kondycji współczesnych społeczeństw. Ważnym punktem pozostaje tu historia poszczególnych pojęć, wiążąca materiał z części pierwszej z aktualnością. Taka konstrukcja przedmiotu ma na celu ułatwienie przyszłym artystom adekwatnych i świadomych reakcji na problemy współczesności.   

1.      Kwestie organizacyjne. Przedstawienie programu zajęć.

2.       Ewolucja, geografia, cywilizacja – omówienie czynników kształtujących możliwości ludzi w poszczególnych częściach świata. Udomowienie zwierząt i uprawa roślin oraz ich geograficzne zróżnicowanie. Jared Diamond, Strzelby, zarazki, maszyny.

3.      Historia – długie trwanie. Braudel i szkoła Annales.

4.      Rozumienie czasu, jego historia, genealogia i funkcje. Elias, Guriewicz, Eriksen, Crary. Zmiany świata społecznego i rozumienia czasu. Jak i dlaczego mierzymy czas?

5.      Koyre – Od zamkniętego świata do nieskończonego wszechświata. Historia pojęcia nieskończoności, historia nauki. Struktura rewolucji naukowych T. Kuhna.

6.      Elias – Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu; związek obyczajowości ze strukturą społeczną i afektywną; napięcie między jednostką a zbiorowością i jego historyczne formy. Ewolucja uczuć wstydu i zakłopotania.

7.      Globalizacja: kiedy się zaczęła i czy już się kończy? Perspektywa socjologiczna i ekonomiczna: Bauman, Stiglitz.

Cz. II: Problemy

8.      Kapitalizm dzisiaj. Problem nierówności w perspektywie lokalnej i globalnej. Nierównomierność rozwoju, centra i peryferie świata.  

9.      Ekologia – To zmienia wszystko. Kapitalizm kontra klimat N. Klein oraz współczesne raporty o przewidywanych zagrożeniach. Umrzemy, czy wyginiemy?

10.  Neoliberalizm a imperializm: źródła dzisiejszych konfliktów i wojen. Doktryna szoku N. Klein, Hegemonia albo przetrwanie N. Chomsky’ego. Jak ekonomiczno-polityczne mocarstwa zabiegają o dominację.

11.  Nierówności – ekonomia i płeć. Historia społecznej kondycji kobiet. Historia rodziny (Flandrin) i feminizm – od V. Woolf do L. Irigaray.

12.  Prekaryzacja – czyli czym jest dzisiaj praca (Standing).

13.  Pieniądz – skąd się wziął, czym był, czym bywał i czym jest. Filozofia pieniądza G. Simmla oraz Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat D. Graebera.

14.  Prawa zwierząt: historia i teraźniejszość.

Semestr II

Cz. III: Pojęcia

1.      Posthumanizm; Koncepcje D. Haraway, R. Braidotti, B. Latour’a. Antropocentryczne i postantropocentryczne perspektywy myślenia o świecie.

2.      Wspólnota – czym jest i jak ją można definiować: Weber, Tonnies, Esposito.

3.      Przemoc; jej rodzaje i historyczne formy.  

4.      Pamięć. Myśl Paula Connertona. Pamięć społeczna i problem zapominania.

5.      Ideologia. Definicje ideologii (Marks, Mannheim); problem ideologicznej interpelacji (Althusser), współczesne postaci ideologii (Žižek).

6.      Seksualność; historia rozkoszy, stosunku do nagości, kształtowanie się norm  (Muchembled, Foucault).

7.      Śmierć; zmiana stosunku do śmierci. Historia pogrzebów i żałoby (Aries).

8.      Bioetyka; Singer – O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej. Problemy aborcji, eutanazji, stanu trwale wegetatywnego i śpiączki, transplantologii, finansowania leków i terapii.

9.      Sztuczna inteligencja – jak ją można zdefiniować? Historia projektów sztucznej inteligencji i wizje przyszłości.

10.  Ciało/cielesność. Co kształtuje nasze wyobrażenie o ciele? Moda, medycyna, religia, sztuka, filozofia, media, sport, wojna… Ciało – dane czy konstruowane? Historia ciała.

11.  Demokracja. Czym była i czym jest.  Co dalej z demokracją (Brown, Badiou, Bensaid, Ranciere).

12.  Tolerancja. Pytanie o potrzebę, źródła i granice tolerancji. Tolerancja represyjna H. Marcuse.

13.  Sztuka. Sposoby myślenia o sztuce. Tatarkiewicz, Benjamin Arendt, Heidegger, Kosuth, Kuspit. Czy można mówić o społecznej funkcji sztuki? (Adorno, Ranciere, Wodiczko)

14.  Pojęcie wybrane przez studentów.

15.  Pojęcie wybrane przez studentów.

Egzamin ustny, znajomość treści zajęć oraz wybranych z listy lektur.

UWAGA: W wypadku pracy zdalnej - ocena na podstawie pracy pisemnej, dotyczącej wybranej lektury i treści zajęć.

po pierwszym semestrze zaliczenie na podstawie zreferowanej lektury wybranej z listy; po drugim semestrze: egzamin z treści wykładów i innej, wybranej z listy, lektury.

Wymagana znajomość treści zajęć oraz wybranych lektur.

Literatura:

1.      Arendt, Między czasem minionym a przyszłym

2.      Bauman, Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika

3.      Benjamin, Dzieło sztuki w epoce jego reprodukowalności technicznej

4.      Chang, 23 rzeczy, których nie mówią ci o kapitalizmie

5.      Connerton, Jak społeczeństwa pamiętają

6.      Diamond, Strzelby, zarazki, maszyny

7.      Elias, Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu

8.      Friedan, Mistyka kobiecości

9.      Graeber, Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat

10.  Guriewicz, Kategorie kultury średniowiecznej

11.  Haraway, Manifest cyborgów

12.  Huizinga, Homo ludens

13.  Klein, Doktryna szoku

14.  Klein, No logo

15.  Koyre, Od zamkniętego świata do nieskończonego wszechświata

16.  Russell, Religia i nauka

17.  Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej

18.  Sofsky, Traktat o przemocy

19.  Vigarello, Historia czystości i brudu

20.  Vigarello, Historia zdrowia i choroby

21.  Wodiczko, Ostolski, Socjoestetyka

22.  Zwierzęta i ich ludzie (red. A. Barcz, D. Łagodzka)