Wykład konwersatoryjny

 1. Wprowadzenie w zagadnienia kultury XVIII wieku. Czym jest wiek XVIII? Dialektyka tradycji i nowoczesności. Jedność kultury europejskiej a partykularyzmy regionalne. Kultura miast – Paryż, Londyn, Neapol, Warszawa, Madryt, Wenecja, Drezno. Globalna dyskusja czy hegemonia paryskich filozofów? Przesuwanie się centrum artystycznego z Rzymu do Paryża. Rewolucje. Religie oświecenia.

2. Antyk Ludwika XIV. Malarstwo i rzeźba we Francji końca XVII wieku. Akademia jako element polityki Ludwika XIV. Spór „Starożytników” i „Nowożytników”. Rola sztuki i kultury epoki Ludwika XIV w kulturze artystycznej Europy XVIII i XIX stulecia. Wersal – formy architektoniczne, ogrodowe, malarstwo i rzeźba w służbie państwa; sposób życia (ceremoniał). Wzór (i antywzór) dla Europy.
3. Antyk Jana III Sobieskiego. Wilanów – polski Wersal? Konstruowanie legendy dynastycznej króla elekcyjnego. Program ideowy pałacu wilanowskiego. Artyści Jana III. Wilanów po Janie III.
4. Rzym papieski jako model artystyczny końca XVII i pierwszej połowy XVIII w. Ile antyku w baroku? Tradycja klasycyzmu czy poszukiwanie innowacji? Sztuka włoskich metropolii (Neapol, Palermo, Turyn). Oddziaływanie sztuki włoskiej w Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej. Rezydencje świeckie i klasztory jako wyraz ambicji politycznych i kulturalnych.
5. Sztuka we Francji czasów Regencji Ludwika XV. Odrzucenie antycznego paradygmatu? Antoine Watteau i nowa wizja malarstwa. Sztuka wobec wyzwań proto-kapitalistycznego społeczeństwa (Boucher, Chardin).
6. Sztuka Wenecji XVIII w. Tradycja i nowoczesność sztuki weneckiej. Obecność Wenecjan w Europie XVIII w. Londyn, Madryt, Kraków wobec propozycji weneckich. Giambattista Tiepolo i jego warsztat – twórczość malarska i graficzna. Antonio Canale i Bernardo Bellotto – twórczość malarska i graficzna. Capriccio i weduta.
7. Kultura kobiety w XVIII wieku. Tradycja francuskich salonów literackich. Ewolucja roli kobiety, rodziny w kulturze francuskiej XVIII w. Odkrycie dzieciństwa i uczuć. Salony literackie i ich wpływ na kulturę europejską XVIII w. Kobiety-artystki i ich sytuacja w różnych krajach europejskich.
8. Akademie sztuki w Europie XVIII w. Antyczna i nowożytna tradycja akademii. Różne oblicza „akademizmu”: Rzym, Paryż, Londyn. Rzeczywistość i fantazja w malarstwie 1. poł. XVIII w. Sztuka, rynek i amatorzy – przykład Fragonarda. Kwestia portretu.
9. Stosunek do antyku w sztuce angielskiej XVIII w. Neopalladianizm. Rezydencje barokowe; ogród angielski i pojęcie malowniczości. Malarstwo angielskie i założenie Royal Academy of Art. Grand manner i Conversation piece.
10. Grand Tour – nowe spotkanie z antykiem. Odkrycie Pompejów, Herkulanum oraz miast Wielkiej Grecji. Rzym - kuźnia neoklasycyzmu. Winckelmann i jego wizja sztuki. Grand Tour jako kulturowy fenomen. Działalność artystyczna i teoretyczna Piranesiego. Grafika odtwarzająca malarstwo antyczne.
11. Sztuki plastyczne wobec instytucji i teorii historycznych i artystycznych. Albumy galeryjne – tradycja i przemiany. Wystawy sztuki w XVIII w. Akademickie regulacje a praktyka artystyczna. Mariette i Diderot: początki naukowej historii sztuki i krytyki artystycznej. Przemiany kolekcjonerstwa i rola miłośników. Grafika profesjonalna i grafika amatorów.
12. Sztuka czasów rewolucji naukowej i przemysłowej. Nauka, przemysł, sztuka (Wright of Derby). Miasto Oświecenia. Brytyjska karykatura XVIII wieku. Antyk sentymentalny – Füssli. Nowe mitologie - Blake.
13. Warszawa nowym Rzymem. Sztuka w Rzeczpospolitej Stanisława Augusta. Znaczenie antyku w salach reprezentacyjnych Zamku Królewskiego.
14. Antyk w polskich ogrodach. Starożytność w programie ideowym Łazienek. Antyk Powązek i Arkadii – wychowanie i upamiętnienie.
15 Wzory antyczne wobec przemian społecznych, politycznych i artystycznych we Francji i Rzeczpospolitej końca XVIII w. Próba reform za panowania Ludwika XVI. Jacques Louis David – malarz-reformator. Nowa ikonografia. Reformy w Rzeczpospolitej ostatnich dekad XVIII w. Reakcje artystów na wydarzenia lat 90.

Egzamin ustny łączący egzamin wizualny (rozpoznanie prac na podstawie reprodukcji) oraz pytania dotyczące zjawisk w sztuce XVIII w.

Znajomość omawianych na zajęciach zjawisk w sztuce długiego XVIII wieku.; uwikłanie sztukę w politykę oraz system społeczno-gospodarczy. Świadomość zależności sztuki od przemian mentalnościowych.

Znajomość omawianego na zajęciach kanonu dzieł powstałych w czasie długiego wieku XVIII.

Ogólna (dotyczy materiału wizualnego):
M. Karpowicz, Sztuka XVIII wieku, Warszawa
S. Lorentz, Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984
Sztuka polska, tom V, Arkady, 2015 (obejmuje późny barok i klasycyzm)
W. Tomkiewicz, Rokoko, Warszawa 1984
Hugh Honour, Klasycyzm, Warszawa 1972

Artykuły i wybrane fragmenty książek:
Peter Burke, Fabrykacja Ludwika XIV, tłum. R. Pucek, M. Szczubiałka, Warszawa 2011, s. 51-58; 93-113
Mariusz Karpowicz, Co nam mają do powiedzenia fasady Wilanowa, Warszawa 2011, s. 4-70
J. Kowalczyk, Andrea Pozzo a późny barok w Polsce. Cz. II. Freski sklepienne, „Biuletyn Historii Sztuki”, 37, nr 4 (1975), s. 335-350
J. Kowalczyk, Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej, „Rocznik Historii Sztuki”, Tom 20 (1994) s. 215-308
Tadeusz Bernatowicz, Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763), Warszawa 2011, s. 195-247
A. Bernatowicz, Malarze w Warszawie Stanisława Augusta. Status-aspiracje-twórczość, Warszawa 2016, s. 137-174
Iwona Danielewicz (red.), Elisabeth Vigée Le Brun i Polacy, Warszawa 2016 (artykuł: I. Danielewicz, Elisabeth Vigee Le Brun – portret artystki, s. 12-66)
W. Wassyng Roworth, Painting for Profit and Pleasure: Angelica Kauffman and the Art Business in Rome, “Eighteenth-Century Studies”, Vol. 29, No. 2 (Winter, 1995/1996), s. 225-228
M. Poprzęcka, Akademizm (różne wydania; rozdz. Dzieje akademii, Akademicka teoria i praktyka – fgmty dot. XVI-XVIII w.)
Christian Michel, The Académie Royale de Peinture et de Sculpture : The Birth of the French School, 1648–1793, traduction par Chris Miller, (Los Angeles, Getty Research Institute, 2018
E. Lajer-Burchardt, Kwestia nowoczesności: przypadek Bouchera, [w] Le siècle francais…, MNW, Warszawa 2009, s. 122-142
A. Rottermund, Zamek Warszawski w epoce oświecenia. Rezydencja monarsza, funkcje i treści, Warszawa 1989, s. 13-40 oraz 104-145
A. Whelan, Powązki: szkoła uczuć i historii. Wychowanie młodych Czartoryskich, „RHS” 2014, s. 223-247

Krystyna Secomska, Spór o Starożytność. Problemy malarstwa w “Paralelach” Perrault, Warszawa 1991
Nicholas d'Archimbaud i in., Wersal, Warszawa 2004
Chantal Grell, Le Dix-huitième siècle et l'antiquité en France 1680-1789, Oxford 1995
Alexandre Maral, La Grande Galerie et l’antique. La place de la sculpture, « Versalia. Revue de la Société des Amis de Versailles », n°16, 2013, s. 129-142
Gérard Sabatier, Versailles ou la figure du roi, 1999
Mariusz Karpowicz, Sztuka Warszawy czasów Jana III, Warszawa 1987
W. Fijałkowski, Królewski Wilanów, Warszawa 1996
Anna Oleńska, Jan Klemens Branicki. Sarmata nowoczesny, Warszawa 2011
Andrzej Betlej, Sibi, Deo, Posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, Kraków 2010
Rafał Nestorow, Pro domo et nomine suo. Fundacje i inicjatywy artystyczne Adama Mikołaja i Elżbiety Sieniawskich, Warszawa 2016
Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. Agata Roćko, Warszawa 2014
Grand Tour. Narodziny kolekcji Stanisława Kostki Potockiego, Warszawa 2006, rozdział Grand Tour po Italii
E. Manikowska, Bernardo Bellotto i jego drezdeński apartament, Warszawa 2014
Materiały pokonferencyjne "Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka", Nieborów 2017 [http://www.nieborow.art.pl/publikacje/]
Louise-Elisabeth Vigée-Lebrun, Wspomnienia, tł. Irena Dewitz; wstęp Stefan Meller, Warszawa 1977
Joseph Baillio, Xavier Salmon (red.), Élisabeth Louise Vigée Le Brun, (kat. wyst.), Paris 2015
Christian Michel, L’Académie royale de peinture et de sculpture. The Birth of the French School, 1648–1793, Getty 2018 (lub wyd. fr. z 2012)
Jolanta Talbierska, Powołanie Akademii Sztuk Pięknych – niespełniona idee fixe Stanisława Augusta…, [w:] A. Pieńkos (red.), Bacciarelli. Studia o malarzu królewskim…, Warszawa 2018, s. 179-204
J. Reynolds, Pisma o sztuce. Wybór, Warszawa 2007
Nikolaus Pevsner, Academies of Art, Past and. Present, Cambridge-New York 1940 (i inne wydania)
Jane Martineau, Andrew Robison (red.), The Glory of Venice. Art in the Eighteen Century, [kat. wyst.], New Haven - London 1994
Thomas E. Crow, Painters and public life in eighteenth-century Paris, New Haven and London, Yale University Press, 1985
E. Lajer-Burcharth, The Painter's Touch. Boucher, Chardin, Fragonard, Princeton 2018
Kate Retford, The Conversation Piece: Making Modern Art in 18th-Century Britain, Yale University Press, New Haven, CT, 2017
Martin Myrone, Bodybuilding: Reforming Masculinities in British Art, 1750-1810, Yale University Press, 2005
E. Manikowska, Sztuka, ceremoniał, informacja; studium wokół królewskich kolekcji Stanisława Augusta, Warszawa 2007
Rottermund, „Przybytek ziemskich bogów”. O pokoju Marmurowym w Zamku Królewskim w Warszawie, [w:] Curia maior. Studia z dziejów kultury ofiarowane Andrzejowi Ciechanowieckiemu, Warszawa 1990, s. 125-130
Rizzi, Canaletto w Warszawie, Warszawa 2005
Louise Wickham, Gardens in History. A Political Perspective, Oxford 2012, rozdział: 6. The Picturesque debate as a Political Metaphor, s. 141-166
Malcolm Kelsall, The Iconography of Stourhead, “Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 1983, Vol. 46 (1983), s. 133- 143
Gabriela Świtek, Ut pictura hortus. Przejawy kultury estetycznej w sztuce ogrodowej XVIII wieku, „BHS”, 2003, nr 2, s. 277-298
Agnieszka Morawińska, Augusta Fryderyka Moszyńskiego rozprawa o ogrodnictwie angielskim 1774, Wrocław 1977
T. Grzybkowska, Ogród Armidy Arkadyjskiej - Heleny Radziwiłłowej, „RHS” 2010, s. 5-42
Teresa Grzybkowska, Kobieta wodzem chwalebnego czynu. Twórczynie pierwszych polskich muzeów i ogrodów filozoficznych, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata – Wydawnictwo Tako, Warszawa-Toruń 2017
Witold Dobrowolski, Podróż do Włoch Elżbiety Lubomirskiej i Stanisława Kostki Potockiego. Geneza łańcuckiej kolekcji starożytności, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata-Wydawnictwo Tako, Warszawa-Toruń 2020