Wykład konwersatoryjny - zajęcia zbiorowe oparte na słowie w formie prezentacji treści, prelekcji o charakterze autorskim i prezentacji multimedialnych, obejmujących systematyczny kurs przedmiotu.

Dodatkowe formy zajęć.

Ewentualne wizyty w galeriach sztuki współczesnej

Zaliczony I rok studiów II stopnia

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawami fenomenologii i hermeneutyki oraz z głównymi pojęciami z zakresu kultury wizualnej, które posłużyć mają do analiz konkretnych praktyk artystycznych. Poznawane w trakcie seminarium narzędzia pojęciowymi mają pomóc studentom w przygotowywaniu pisemnej pracy teoretycznej.

Zajęcia dotyczyć będą kategorii wizualności i widzialności, problematyzując współczesne ujęcia percepcji i odnosząc je zarówno do rozmaitych teorii w humanistyce, jak i praktyk artystycznych od malarstwa po działania performatywne.

Wykłady zawarte w programie studiów stanowią minimum programowe obejmujące zagadnienia z zakresu historii  i teorii sztuki współczesnej.

W ramach spotkań proponuję refleksję nad filozoficzną kategorią „widzialności” w kontekście filozofii sztuki i kultury wizualnej, operującej z kolei pojęciem „wizualności”. Będziemy zastanowić się nad problemem relacji między obrazem a medium w sensie, jaki przypisuje temu pojęciu Hans Belting.

Podstawowe pytanie, jakie będziemy stawiać dotyczy tego, czy filozoficzne rozważania nad obrazem – jego istotą, sposobem istnienia, statusem epistemologicznym i jego funkcją estetyczną – mogą w znaczący sposób uzupełnić badania prowadzone w ramach studiów nad kulturą wizualną (visual culture studies).  W tych ostatnich problematyzowane jest pytanie o wizualność oraz o miejsce i funkcję obrazów w kulturze. Jak pisze jeden z inicjatorów tego kierunku badań: „zwrot obrazowy” miał na celu  „polingwistyczne i posemiotyczne odkrycie obrazu jako kompleksowej wzajemnej gry wizualności, instytucji, dyskursu, ciał i figuratywności” (W. J. T. Mitchell). Przedmiotem dociekań jest tu szeroko pojęty „obraz” ( łac. imago, ang. image) oraz jego plastyczne, zmysłowe realizacje (łac. pictura, ang. picture), a sfera badań rozciąga się na całe środowisko wizualne, czasem utożsamiane z tzw. „ikonosferą”.

W konfrontacji z takim ujęciem, filozoficzny namysł nad obrazem –  szczególnie obrazem artystycznym – jawi się jako „niewczesny”: nie odwołuje się do badań kulturowych, społecznych, czy rozważań nad polityczną funkcją obrazów i dyskursami władzy. Teorie filozoficzne problematyzujące problem widzialności obrazu skupiają się na pytaniu o podmiotowe, czy też egzystencjalne, a także ontologiczne warunki wszelkiej zjawiskowości. W odróżnieniu od kulturoznawczego, filozoficzne ujęcie problemu obrazu koncentruje się na pytaniu: Co to znaczy, że coś się zjawia? Czym jest zjawisko i czym jest zjawiskowość? W doskonały sposób oddaje ten kierunek myśli krótkie pytanie zadane przez Maurice’a Merleau-Ponty’ego: Gdzie znajduje się obraz, na który spoglądam? oraz zasugerowana przez niego odpowiedź, zgodnie z którą, nie tyle widzę obraz, co „według niego albo wraz z nim”. Obraz w proponowanym tutaj ujęciu leży na pograniczu między sztukami wizualnymi oraz ich wytworami, jakimi są dzieła plastyczne, a „widzialnością”. W trakcie zajęć pojawi się niewątpliwie pytanie o status tej „widzialności” i jej związek z artefaktami – dziełami sztuki, a także problem różnicy między tak rozumianą „widzialnością” a „wizualnością”. 

W trakcie zajęć zostaną omówione najważniejsze koncepcje filozoficzne, kładące nacisk na problem widzialności i zjawiania się w kontekście obrazu od Edmunda Husserla, Jeana-Paula Sartre’a i Maurice’a Merleau-Ponty’ego po Jeana-François Lyotarda, Henri Maldiney’a i Michela Henry’ego, Gottfrieda Boehma, a także teksty Michela Foucaulta, poświęcone malarstwu Maneta i prace Gillesa Deleuze’a na temat malarstwa Francisa Bacona oraz kina. Jednocześnie położony zostanie silny nacisk na teorie artystyczne i kulturoznawcze (W. J. T. Michell, Clement Greenberg, Rosalind Krauss, Michael Fried) oraz poszukiwania samych

1.      Aktywność na zajęciach

2.      Zdany egzamin

3.      Obecność

Pozytywnie zdany egzamin z przedmiotu po III semestrze studiów II stopnia.

Literatura (piśmiennictwo).

1. David Freedberg, Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005.

2. Belting Hans, Antropologia obrazu, Kraków 2007.

3. Berger John, Sposoby widzenia, Warszawa 2008.

4. Boehm Gottfried, O obrazach i widzeniu, Kraków 2014.

5. Didi-Huberman Georges, Przed obrazem, Kraków 2011.

6. Didi-Huberman Geirges, Strategie obrazów. Oko historii 1, Kraków 2011.

7. Foucault Michel, Manet and the Object of Painting, London 2012.

8. Freedberg David, Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005.

9. Lyotard Jean Francois, Co malować ?, Warszawa 2016.

10. Merleau-Ponty Maurice, Oko i umysł, Gdańsk 1997.

11. Mirzoeff Nicolas, Jak zobaczyć świat?, Warszawa 2016.

12. Mitchell W.J.T., Czego chcą obrazy?, 2014.

13. Sartre Jean-Paul, Wyobrażenie, Warszawa 2012.