wykład

zaliczony I rok studiów oraz znajomość podstawowych faktów na temat sztuki polskiej XX wieku

Wykład dotyczy historii sztuki polskiej od rewolucji Solidarności, przez stan wojenny, odwilż końca lat 80., w końcu transformację ustrojową. Wykład, poza przybliżeniem kluczowych twórców i twórczyń, dzieł, wystaw i tendencji, kładzie też silny nacisk na tło społeczno-polityczno-ekonomiczne, mające wpływ na funkcjonowanie sztuki w przestrzeni społecznej, zmieniające się społeczne/polityczne funkcje sztuki, jej społeczną recepcję, materialne podstawy twórczości (mecenat, rynek) itp.

Opisowi, analizie i interpretacji podlegać będą przede wszystkim poszczególne dzieła, tendencje i postawy artystyczne, ale wspomniane zostaną także strategie instytucjonalne czy dyskursy publiczne wokół sztuki.

Celem zajęć jest więc ukazanie poszczególnych zjawisk artystycznych wspominanego okresu w ich możliwie szerokim kontekście. Ponadto jest nim także dostarczenie osobom studiującym kategorii i pojęć niezbędnych do interpretacji i opisu prezentowanych dzieł oraz do ich umiejscowienia w kontekście pozaartystycznym (politycznym, ekonomicznym, społecznym). Zajęcia stanowią podstawę do dalszego, pogłębionego studiowania szczegółowych zagadnień z zakresu sztuki polskiej przełomu XX i XXI wieku.

ZAJĘCIA OBEJMUJĄ NASTĘPUJĄCE ZAGADNIENIA:

• przełom lat 70. i 80., wyczerpywanie się paradygmatu neoawangardowego, powstanie Solidarności, zmiana pokoleniowa (Łódź Kaliska - początki, wystawa "Polaków portret własny", wystawa "Konstrukcja w procesie", Pomnik Poległych Stoczniowców);
• stan wojenny (1981-1983) i "normalizacja" (1983-1986)": zmiana organizacji życia artystycznego, bojkot, sztuka przykościelna;
• lata 80. - dekada nowego malarstwa: nowa ekspresja i inni (Gruppa, Leon Tarasewicz i in.); nowy dynamika instytucjonalna: wystawa "Ekspresja lat 80.", wystawa "Co słychać" (próby urynkowienia nowej ekspresji), wystawa "Świeżo malowane", wystawa "Arsenał 88" (państwowa odpowiedź na młodą sztukę); polityka kulturalna 1986-1989;
• Kultura Zrzuty: Strych, Łódź Kaliska, Jacek Kryszkowski, Jerzy Truszkowski, Zbigniew Libera, Zbyszko Trzeciakowski
• grupy artystyczne lat 80.: Koło Klipsa, Neue Bieriemiennost, Totart
• młodzi przeciwko komunizmowi i Okrągłemu Stołowi: Pomarańczowa Alternatywa, Galeria Działań Maniakalnych, Wspólnota Leeeżeć;
• magiczna transformacja: ezoteryka, New Age, nowa duchowość: Paweł Kwiek, Zbigniew Libera (1988-1992), Wyspa, Marek Rogulski, Ewa Ciepielewska, Alicja Żebrowska i in.
• sytuacja instytucjonalna tuż po 1989 roku: "nowe" instytucje (Zachęta i CSW), dyskusje wokół rynku sztuki, konsekracja sztuki przykościelnej i nowej ekspresji; rozliczenia i poszukiwania nowego paradygmatu: wystawy "Raj utracony", "Baknuin w Dreźnie", "Perseweracja mistyczna i róża"; 
• pracownia Grzegorza Kowalskiego (metoda dydaktyczna, ćwiczenia, tradycja); "Piramida zwierząt" Katarzyny Kozyry (1993): nowy idiom artystyczny i reakcje społeczne
• lata 90. i początek lat 2000: nowe idiomy artystyczne (Roman Stańczak, Paweł Althamer, Artur Żmijewski), krytyka ekonomicznych podstaw transformacji; konsumpcjonizm: Grupa Ładnie, Przemysław Kwiek, Jacek Markiewicz, Luxus, Kijewski i Kocur, Zbigniew Libera (po 1996)

metoda zaliczenia: egzamin pisemny

kryteria oceny: znajomość materiału przerabianego na zajęciach oraz literatury obowiązkowej

obecność, zaliczony egzamin pisemny

Dąbrowski J., Cenzura w sztuce polskiej po 1989 roku. Artyści, sztuka i polityka, tom 2, Fundacja Kultura Miejsca, Warszawa 2014, podrozdział 2.3.2 "Piramida zwierząt"

M. Kościelniak, Egoiści. Trzecia droga w kulturze polskiej lat 80., Warszawa 2018, s. 67–76

J. Banasiak, Proteuszowe czasy. Rozpad państwowego systemu sztuki 1982–1993, Warszawa 2020, s. 205–212, rozdziały 4 i 7

Magda Szcześniak, Sztuka bez klasy? Uwagi o badaniu polskiej sztuki czasu transformacji, w: Założenia przedwstępne w badaniach nad polskiej sztuki najnowszej. I Seminarium Dłużewskie. 6–8 lutego 2014, red. J. Banasiak, Fundacja Kultura Miejsca, Warszawa 2014

W. Włodarczyk, Sztuka XX i początku XXI wieku. Sztuka polska 7, Arkady, Warszawa 2023, 261–274

Sienkiewicz K., Kowalnia, w: Kowalnia 1985-2015, Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, Katowice 2015

Dominik Kuryłek, Ewa Tatar, „Teraz jest teraz”. Artyści i gdańska Wyspa Spichrzów, w: Odrzucone dziedzictwo. O sztuce polskiej lat 80., s. 174–188, https://artmuseum.pl/public/upload/files/Odrzucone_dziedzictwo.pdf

K. Redzisz, K. Sienkiewicz, Świadomość Neue Bieriemiennost, Warszawa 2013

Kowalczyk I., Podróż do przeszłości: interpretacje najnowszej historii w polskiej sztuce krytycznej, Warszawa 2011  

Markowska A., Dwa przełomy. Sztuka polska po 1955 i 1989 roku, Toruń 2012

Agresywna niewinność. Historia grupy Luxus, red. A. Mituś, BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej, Wrocław 2014

Nowe zjawiska w sztuce polskiej po 2000, opr. zbior., wydanie 2 uzupełnione, Warszawa 2008

Żmijewski. Przewodnik Krytyki Politycznej, opr. zbior., Warszawa 2012 

Co słychać?, kat. wyst., red. M. Sitkowska, Warszawa 1990 + katalogi wystaw

Piotrowski P., Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945 r., Poznań: REBIS, 1999

Andrzej Szczerski, Transformacja. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej po 1989 roku, WUJ, Kraków 2018

Piotrowski P., Agorafilia. Sztuka i demokracja w postkomunistycznej Europie, Poznań 2010

Dorota Michalska, Rzeźby zdegradowane. Twórczość Romana Stańczaka wobec transformacji ustrojowej po 1989 roku, http://miejsce.asp.waw.pl/rzezby-zdegradowane-2/

Wiktoria Kozioł, Kosmici, czyli my. Filozofia Nowej Ery jako trop interpretacyjny twórczości Pawła Althamera ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji Carla Gustava Junga, http://miejsce.asp.waw.pl/kosmici-czyli-my-3/

Konrad Schiller, Nowa fala w Zielonej Górze Biennale Sztuki Nowej 1985–1996. Zarys wydarzeń, http://miejsce.asp.waw.pl/nowa-fala-w-zielonej-gorze-3/