konwersatorium

zaliczony kurs historii filozofii

Przekazanie słuchaczom wiedzy na temat podstawowych pojęć i kategorii estetyki, tak by mogły stać się one podstawą dla dokonywania trafnych interpretacji dzieł sztuki oraz innych zjawisk kulturalnych. Prezentacja najważniejszych kierunków rozwoju estetyk historycznych i współczesnych (estetyka fenomenologiczna, strukturalna, pragmatyczna). Poszukiwanie punktów odniesienia w estetyce, dążącej do opisania zjawisk obecnych w sztuce XX i XXI wieku: formalizm, postmodernizm. Stałe nawiązanie do zjawisk artystycznych związanych z pojawianiem się nowych środków przekazu (media elektroniczne), z kulturą popularną oraz z wszechobecną estetyzacją codzienności.

Sposób sprawdzenia osiągnięcia efektów zamierzonych (ocena formująca i podsumowująca w %: obecność na zajęciach, egzamin ustny, egzamin pisemny, test sprawdzający, referat, praca pisemna, prezentacja podczas zajęć, sprawdzian śródsemestralny, …)
• referat 30%
• prezentacja podczas zajęć 30%
• uczestnictwo w dyskusji, świadczące o znajomości lektur 35%
• obecność na zajęciach 5%

1. Estetyka czy filozofia sztuki? 

a. Wprowadzenie do przedmiotu, prezentacja proponowanych lektur.
b. Próba odpowiedzi na pytanie o to, czym była i czym teraz jest estetyka.
c. Baumgartenowska Aesthetica i poznanie zmysłowe
d. Rekonstrukcja definicji przedmiotu.
e. Odróżnienie estetyki od filozofii sztuki.
f. Wyznaczenie zakresu i kierunku dalszych poszukiwań w dziedzinie estetyki.

2. W poszukiwaniu definicji sztuki
. Co nazywamy sztuką?
a. Od starożytnych do współczesnych definicji pojęcia.
b. Sztuka jako ważny składnik ludzkiego życia: Czy można mówić o powszechnej „artystyczności” ludzkiego działania?
c. Sztuka i kultura.
d. Sztuka i dzieło sztuki.
e. Śmierć sztuki.
f. Po co nam sztuka?

3. Czym jest piękno?
. Wielość znaczeń i desygnatów jako przeszkoda na drodze ku definicji.
a. Historia definicji piękna (piękno jako układ proporcji, piękno jako „umiar, kształt i ład”, piękno jako harmonia, piękno jako „non so chè”, piękno jako doskonałość, piękno jako ekspresja)
b. Wieczne piękno idei i jego przejawy – czy piękno dostrzegamy dzięki rozumowi, czy dzięki zmysłom?
c. Piękno i wzniosłość
d. Czy piękno jest obiektywne, czy względne?
e. Piękno świata i piękno sztuki.

4. Czy brzydota to kategoria estetyczna?
. Poszukiwanie definicji brzydoty: czy w ogóle mieści się ona w obrębie rozważań estetycznych?
a. Teoria prywacyjna: nawiązanie do koncepcji zła u Św. Augustyna – czy brzydota jest po prostu brakiem piękna?
b. Anty – teodycea brzydoty: brzydota i zło.
c. Kicz i brzydota.
d. Ucieczka w kierunku „sztuki szczęścia” i świadomy wybór brzydoty.
e. Czy odejście od poszukiwania piękna w sztuce współczesnej jest tożsame ze zmierzaniem ku brzydocie?

5. Problem formy
. Forma – materia
a. Forma – treść
b. Forma – temat
c. Różne znaczenia pojęcia „forma”: forma jako układ elementów, forma jako to, co postrzegamy zmysłowo, forma jako granica przedmiotu, forma jako pojęciowa istota przedmiotu, forma jako wkład umysłu w przedmioty.
d. Formalizm w sztuce i w filozofii sztuki.
e. Wytwarzanie form, formowanie.

6. Przeżycie estetyczne
. Przeżycie estetyczne i doznanie piękna
a. Przeżycie jako katharsis
b. Przeżycie jako uchwycenie wartości: estetyka fenomenologiczna
c. Interpretacja dzieła sztuki jako droga do przeżycia estetycznego: estetyka hermeneutyczna
d. Kontemplacja dzieła sztuki/wartości
e. Przeżycie estetyczne i psychologia

7. Sądy estetyczne
a. Co to jest „smak”?
b. Kantowska definicja sądu smaku.
c. Kto i na jakiej podstawie ma prawo oceniać dzieło sztuki?
d. Jakie są i jakie powinny być kryteria takiej oceny?
e. „De gustibus est non disputandum” ?
f. Czy można być obiektywnym w stosunku do czegoś, co się nam podoba?

8. Twórczość
. Czy człowiek może być twórcą?
a. Tworzenie i robienie: creatio ex nihilo
b. Twórca i stwórca
c. Twórczość i ekspresja
d. Sztuka jako doświadczenie
e. Powrót pojęcia twórczości w odniesieniu do działalności artysty w XX wieku.

9. Mimesis
a. Twórca i odtwórca
b. Naśladowanie: Platon i Arystoteles
c. Sztuka mądrzejsza od natury
d. Realizm i hiperrealizm
e. Sztuka a prawda

10. Performans - Dzieło w (inter)akcji
. Zwrot performatywny
a. Zmiana statusu dzieła sztuki
b. Uczestnictwo
c. Fizyczna współobecność aktorów i widzów
d. Sztuka jako przestrzeń interakcji

11. Interpretacja i krytyka sztuki: nie ma faktów (estetycznych) są tylko interpretacje
a. cele i funkcje krytyki sztuki
b. czym się różni krytyka sztuki od estetyki?
c. interpretacja jako sposób bycia w świecie: podstawowe założenia estetyki hermeneutycznej
d. związki interpretacji i krytyki sztuki
e. interpretacja i myślenie/ myślenie i rozumienie/ koniec filozofii i zadanie myślenia

12. Estetyzacja rzeczywistości
a. Nadmiar bodźców estetycznych we współczesnym świecie
b. Upowszechnienie się mediów
c. Zanik wrażliwości, znieczulenie na wartości estetyczne
d. Anestetyka zamiast estetyki
e. Współczesne koncepcje estetyczne, estetyka postmodernizmu
f. Desakralizacja świętości i zastąpienie jej przez sztukę – nihilizm

13. Wizualność: Co to znaczy kultura wizualna?
a. Zwrot ikoniczny
b. Czy jesteśmy w niewolnikami obrazów?
c. Jeden obraz jest wart więcej niż 1000 słów?

• W. Welsch, Filozofia i sztuka – wzajemne relacje, przeł. K. Guczalska, w: Estetyka poza estetyką, Kraków 2005.
• C. Bell, Hipoteza estetyczna, przeł. B. J. Obidzińska, w: Sztuka i filozofia, 31-2007.
• I. Kant, Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, Warszawa 2004 [s. 61 – 73, 105 – 124].
• R. Ingarden, Wartość estetyczna i zagadnienie jej obiektywnego ugruntowania, w: tegoż, Przeżycie, dzieło, wartość, Kraków 1966.
• S. Sontag, Zapiski o kampie, w: tejże, Przeciw interpretacji i inne eseje, tłum. M. Pasicka, A. Skucińska, D. Żukowski, Kraków 2012.
• H. Read, Początki formy w sztukach plastycznych, w: idem O pochodzeniu formy w sztuce, przeł. E. Życieńska, Warszawa 1973 [s. 66 – 87].
• W. Stróżewski, Estetyka fenomenologiczna, w: Estetyki filozoficzne XX wieku, pod red. K. Wilkoszewskiej, Kraków 2000.
• N. Goodman, Jak tworzymy świat?, tłum. M. Szczubiałka, Warszawa 1997.
• E. Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2008, r. III Cielesna współobecność aktorów i widzów (s. 57-121).
• W.J.T. Mitchell, Pokazując widzenie. Krytyka kultury wizualnej, tłum. M. Bryl, "Artium Quaestiones" 2006 nr XVII.
• L. Pareyson, Estetyka. Teoria formatywności, tłum. K. Kasia, Kraków 2007, s. 71-108.
• H.-G. Gadamer, Estetyka i hermeneutyka, w: tegoż, Rozum, słowo, dzieje, tłum. M, Łukasiewicz, K. Michalski, Warszawa 1979.
• J. Baudrillard, Precesja symulakrów, przeł. T. Komendant, w: Postmodernizm, pod red. R. Nycza, Kraków 1998.

Literatura uzupełniająca (dla referentów oraz chętnych, wybierana w porozumieniu z prowadzącą):

• W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. I – III, Warszawa, 1985 – 1991.
• W. Tatarkiewicz, Droga przez estetykę, Warszawa 1972.
• S. Morawski, O przedmiocie i metodzie estetyki, Warszawa 1973.
• I. Kant, Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, Warszawa 2004.
• F. Nietzsche, Narodziny tragedii z ducha muzyki, tłum. L. Staff, Kraków 2006.
• W. Welsch, Estetyka poza estetyką, tłum. K. Guczalska, Kraków 2005.

• W. Benjamin, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, przeł. J. Sikorski, w: Twórca jako wytwórca, Poznań 1975.
• C. Bell, Art (www.gutenberg.org).
• M. Heidegger, Źródło dzieła sztuki, przeł. J. Mizera, w: Drogi lasu, Warszawa 1997.
• J. Tischner, Myślenie w żywiole piękna, [w:] tegoż Myślenie w żywiole piękna, Kraków 2005.
• W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1975.
• Arystoteles, Poetyka, przeł. H. Podbielski, Wrocław 1983.

• H.-G. Gadamer, Aktualność piękna. Sztuka jako gra, symbol, święto, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1993.
• W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1975.
• Historia piękna pod red. U. Eco, Poznań 2007.
• Platon, Uczta, tłum. W. Witwicki,
• I. Kant, Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, Warszawa 2004.
• E. Burke, O pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna, przeł. P. Graff, Warszawa 1968.

• Historia brzydoty pod red. U. Eco, Poznań 2007.
• P. Ricoeur, Symbolika zła, przeł. S. Cichowicz, M. Ochab, Warszawa 1986.
• G. Bataille, Literatura a zło, tłum. Maria Wodzyńska – Walicka, Kraków 1992.
• T. Adorno, Teoria estetyczna, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1994.

• L. Pareyson, Estetyka. Teoria formatywności, tłum. K. Kasia, Kraków 2007.
• U. Eco, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, tłum. J. Gałuszka, L. Eustachiewicz, A. Kreisberg, M. Oleksiuk, Warszawa 1994.
• H. Read, O pochodzeniu formy w sztuce, przeł. E. Życieńska Warszawa 1973.
• W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1975.
• S. Morawski, Absolut i forma, Kraków 1966.

• S. Ossowski, U podstaw estetyki, Warszawa 1958.
• R. Ingarden, Przeżycie – dzieło – wartość, Kraków 1966.
• H.-G. Gadamer, Prawda i metoda, tłum. B. Baran, Warszawa 2004.
• W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1975.

• I. Kant, Krytyka władzy sądzenia, tłum. J. Gałecki, Warszawa 1966.
• L. Pareyson, Estetyka. Teoria formatywności, tłum. K. Kasia, Kraków 2007.
• G. Agamben, Profanacje, tłum. M. Kwaterko, Warszawa 2006.
• G. Colli, Filozofia ekspresji, przeł. H. Buczyńska – Garewicz, Kraków 2005.
• J. Dewey, Sztuka jako doświadczenie, tłum. A. Potocki, Wrocław 1975.
• N. Goodman, Jak tworzymy świat?, tłum. M. Szczubiałka, Warszawa 1997.
• R. Arnheim, Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka, tłum. J. Mach, Warszawa 1978.
• M. Merleau-Ponty, Widzialne i niewidzialne, Warszawa 1991.

• E. Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2008
• M. Carlson, Performans, tłum. E.Kubikowska, Warszawa 2007.
• R. Schechner, Performatyka. Wstęp, tłum. T. Kubikowski, Wrocław 2006.

• M. Hopfinger, Kultura współczesna - audiowizualność, Warszawa 1985.
• P. Virilio, Bomba informacyjna, tłum. S. Królak, Warszawa.
• Platon, Państwo, ks.VII, tłum. W. Witwicki.
• W.J.T. Mitchell, Pokazując widzenie. Krytyka kultury wizualnej, tłum. M. Bryl, "Artium Quaestiones" 2006 nr XVII.
• Nicholas Mirzoeff, Podmiot kultury wizualnej, tłum. M. Bryl, "Artium Quaestiones" 2006 nr XVII.

• P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja, tłum. P. Graff, K. Rosner, Warszawa 1989.
• H.-G. Gadamer, Rozum, słowo, dzieje, tłum. M. Łukasiewicz, K. Michalski, Warszawa 1979.
• H.-G. Gadamer, Prawda i metoda, tłum. B. Baran, Warszawa 2004.
• K. Rosner, Hermeneutyka jako krytyka kultury, Warszawa 1991.
• M. Heidegger, Koniec filozofii i zadanie myślenia, tłum. K. Michalski, w: tegoż, Ku rzeczy myślenia, przekł. zbiorowy, Warszawa 1991.

• J. Baudrillard, Precesja symulakrów, przeł. T. Komendant, w: Postmodernizm, pod red. R. Nycza, Kraków 1998.
• W. Welsch, Estetyka i anestetyka, tłum. M. Łukasiewicz, w: Postmodernizm, pod red. R. Nycza, Kraków 1998
• W. Welsch, Estetyka poza estetyką, przeł. K. Guczalska, w: Estetyka poza estetyką, Kraków 2005.
• P. Virilio, Bomba informacyjna, tłum. S. Królak, Warszawa 2006.
• G. Vattimo, Koniec nowoczesności, przeł. M. Surma – Gawłowska, Kraków 2006.
• Z. Bauman, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000.
• G. Vattimo, Poza interpretacją. Znaczenie hermeneutyki dla filozofii, tłum. K. Kasia, Kraków 2011.

sala wykładowa z rzutnikiem i dostępem do sieci Internet