Wykład oparty o prezentacje multimedialną z elementami konwersatorium, lektura tekstów źródłowych

Przebieg studiów pomyślnie zakończony 4. semestrem

CEL ZAJĘĆ

- przybliżenie wiodących nurtów w historii architektury europejskiej i polskiej w XX wieku w ujęciu problemowym w oparciu o wybrane case studies, ilustrujące związek teorii z praktyką oraz interdyscyplinarny charakter architektury XX wieku

- przybliżenie zmieniającej się definicji architektury oraz roli, warsztatu i szerokiego spectrum poszukiwań architektów omawianego okresu

- zaprezentowanie architektury XX wieku w kontekście synergii sztuk (teoria koloru, czasoprzestrzeń, kompozycje architektoniczne)

- opanowanie periodyzacji oraz uwarunkowań artystyczno-historycznych

- prezentacja środków przekazu architektonicznego (projekt, manifest, fotografia, fotomontaż, film urbanistyczny, konkursy, wystawy, międzynarodowe kongresy architektoniczne)

- prezentacja kluczowych architektów oraz grup artystycznych oraz ich dorobku

- charakterystyka dzieła architektonicznego, założenia urbanistycznego, architektury krajobrazu, architektury wnętrz (datowanie, nurt, forma, funkcja, technika ewentualnie autorstwo)

- przybliżenie źródeł wiedzy o architekturze i teorii architektury XX wieku

Treści programowe nauczania (treść zajęć):

1. Ukryte wymiary. Jak czytać architekturę (sztukę) XX wieku?

Wykład wprowadzający: tematyka i układ wykładów, warsztat badawczy, archiwa i ich specyfika, prasa w sieci, kwerendy, literatura, założenia wykładów, kształtowanie się definicji architektury wnętrz

2. Pionierzy współczesności

Glasgow School of Art, ruch Arts and Crafts, Wiener Werkstätte, Warsztaty Krakowskie, kolonie artystyczne

3. Dziedzictwo industrialne

szkoła chicagowska, architektura i wyposażenie dworców kolejowych XIX/ XX – historia, symbolika, modernizacja, przykład synergii sztuk, mariaż architektury i techniki (współpraca architekta i konstruktora), rola i podniesienie statusu konstrukcji

4. Definiowanie nowoczesności

Le Corbusier, Bauhaus (New Bauhaus / TAC), grupa De Stijl – powiązanie działalności z teorią nowoczesnej architektury, nowa definicja przestrzeni – Katarzyna Kobro

5. Praesens i CIAM (Congrès international d’architecture moderne)

Polscy architekci w międzynarodowej sieci – działalność awangardowych grup „Blok” i „Praesens”, inspiracje, dwugłosy artystyczne, działalność środowiska artystycznego skupiona wokół programowych czasopism i opracowań przygotowanych na Kongresy Architektury Nowoczesnej („Warszawa funkcjonalna”)

6. Wieczność i chwila. Kształtowanie polskiej tożsamości przez architekturę w dwudziestoleciu międzywojennym

Architektura w służbie państwa - Gdynia jako narzędzie realizowania idei „Polski Morskiej”, Stalowa Wola jako przykład idealnego miasto przemysłowego. Architektura jako narzędzie propagandy z wykorzystywaniem różnorodnych środków wyrazu – fotografii, fotomontaży, reportaży. Różnorodne formy prezentacji architektury.

6. Kresy – budowanie nowoczesności

Architektura Kresów wschodnich II Rzeczypospolitej, m.in. Lwowa, Wilna, Stanisławowa. Topografia gospodarcza dwudziestolecia międzywojennego jako punkt wyjścia dla rozwoju miast i architektury (Janowa Dolina, Borysław)

7. Mieszkanie jako algorytm

Struktura, kształt i funkcjonowanie osiedli społecznych w dwudziestoleciu międzywojennym w odniesieniu do teorii kooperatywizmu, koncepcja polskiej kuchni funkcjonalnej.

Osiedla WSM oraz ZUS i ich projektanci.

8. „Przyszłość będzie inna”. Strategie i praktyki modernizacyjne przed 1939

Wystawa jako punkt wyjścia dla wielowątkowej (multimedialnej) narracji o dwudziestoleciu międzywojennym. Związki architektury z filmem, fotografią, sztuką użytkową.

9. Neoplastyczny kod awangardy

Kolor jako narzędzie komunikacji i identyfikacji środowiska artystycznego, teoria koloru

11. Manifesty

Domy architektów jako manifesty architektoniczne, m.in. Barbary i Stanisława Brukalskich, Bohdana Lacherta, Romualda Gutta. Nowocześni konstruktorzy – Stefa Bryła, Stanisław Hempel

12. Patent na modernizm

Zmieniająca się definicja mebla, prototypy mebli zaprojektowanych przez architektów wpisane w nowoczesne aranżacje wnętzr

13. Architektki

Eileen Gray, Charlotte Perriand, Barbara Brukalska, Helena Syrkus, Anatolia Hryniewicka-Piotrowska, Grete Schütte-Lihotzky

14. Architektura w podróży

Architektura wnętrz polskich transatlantyków (projekty i realizacje), projekty środków komunikacji, infrastruktura sprzyjająca podróżom, promocja nowego stylu życia

15. Architektura dla zdrowia

Wpływ rozwoju medycyny na projektowanie architektoniczne

16. Projektowanie dla dzieci

Wnętrza i przedmioty inspirowane teoriami pedagogicznymi, m.in. Friedricha Fröbla i Marii Montessori

17. Polskie strategie wystawiennicze

Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu 1929, wystawy światowe 1925, 1937 oraz 1939, expo 1958, pawilon Kosmos 1977

18. Sztuka światłoczuła

Fotografia jako dziedzina sztuki oraz narzędzie promocji polskiej architektury

19. Zaraz po wojnie

Eksperymentalna sztuka lat czterdziestych XX wieku. Muranów jako palimpsest architektoniczny – osiedle na gruzach getta, osiedle eksperymentalne, zmienna koncepcja architektury lat 40. XX wieku

20. Zakłady Artystyczno-Badawcze

Działalność Oskara Hansena, Jerzego Sołtana, Lecha Tomaszewskiego

21. Dialog z modernizmem

Architektura współczesna _ JEMS Architekci, KWK Promes, Medusa Group, BudCud

Ocena określa poziom przyswojenia materiału zaprezentowanego na zajęciach. Skala ocen: od 2 (ndst) do 5+(celująco) – według obowiązującej w ASP w Warszawie.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

• ANDRZEJEWSKA-BATKO K., Na dziecięcą miarę. Działalność Niny Jankowskiej w dziedzinie projektowania architektury i wzornictwa przemysłowego dla dzieci, „Miejsce” 2017, nr 7/8, s. 126-156.

• BŁASZCZYK D., Juliusz Żórawski. Przerwane dzieło modernizmu, Warszawa 2010.

• BYSTRZAK T., Teodor Talowski, Kraków 2018.

• DYBCZYŃSKA-BUŁYSZKO A., Architektura Warszawy II Rzeczypospolitej, Warszawa 2010.

• GROPIUS W., Pełnia architektury, Kraków 2014.

• JENCKS C., Architektura późnego modernizmu i inne eseje, Warszawa 1989.

• JENCKS C., Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury, Warszawa 1982.

• MROWCZYK J., WIDZIEĆ/WIEDZIEĆ. Wybór najważniejszych tekstów o dizajnie, Kraków 2011.

•  OLSZEWSKI A.K., Nowa forma w architekturze 1900-1925. Teoria i praktyka, Warszawa–Wrocław–Kraków 1967.

• OVERY P., De Stijl, Warszawa 1979.

• OVERY P., Light, Air and Openness. Modern architecture between the wars, London 2007.

• PIĄTEK G., TRYBUŚ J., Archimapa 1918–1939. Architektura Warszawy 20-lecia międzywojennego, Warszawa 2011.

• PSZCZÓŁKOWSKI M., Kresy nowoczesne. Architektura na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1921–1939, Łódź 2016.

• RASMUSSEN S.E., Odczuwanie architektury, przeł. Barbara Gadomska, Warszawa 1999.

• RYPSON P., Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919-1949, Kraków 2011.

• SPRINGER F., Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach, Kraków 2013.

• SUDJIC D., Język rzeczy. W jaki sposób przedmioty nas uwodzą?, Kraków 2013.

• SZKLANE DOMY. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918, Zachęta_Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2018.

• TRYBUŚ J., Warszawa niezaistniała. Niezrealizowane projekty urbanistyczne i architektoniczne Warszawy dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 2012.

• TUROWSKI A., Budowniczowie świata. Z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej, Kraków 2000.

• UCHOWICZ K., Czytanie Muranowa. Pamięć miejsca/ pamięć architekta. Komentarz do powojennej twórczości Bohdana Lacherta (1900–1987). „RIHA JOURNAL. Journal of the International Association of Research Institutes in the History of Art: http://www.riha-journal.org/articles/2014/2014-oct-dec/special-issue-contemporary-art-and-memory-part-1/uchowicz-muranow-pl

• UCHOWICZ K., Awers/rewers. Architekt Bohdan Lachert, Wrocław 2018.

• WISŁOCKA I., Awangardowa architektura polska 1918–1939, Warszawa 1968.

• Zaraz po wojnie, pod red. J. Kordjak i A. Szewczyk, Zachęta-Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2015

• Zmiana pola widzenia. Druk nowoczesny i awangarda, Łódź 2014.

• ZUMTHOR P., Myślenie architekturą, Kraków 2010.