wykład

zdane egazminy z historii sztuki po I i po II roku studiów

Sylabus całoroczny; semestr zimowy tematy 1-15

semestr letni: tematy 16-30

1. Wprowadzenie w zagadnienia sztuki XVIII wieku. Czym jest wiek XVIII? Pluralizm estetyczny czy pluralizm światopoglądowy? Jedność kultury europejskiej a partykularyzmy regionalne. Globalna dyskusja czy hegemonia paryskich filozofów? Przesuwanie się centrum artystycznego z Rzymu do Paryża – przyczyny i skutki. Czas rewolucji. Nowa rola sztuki. Religie oświecenia.
2. Preludium. Sztuka we Francji końca XVII wieku. Narodziny nowoczesnej akademii jako element polityki Ludwika XIV. „Starożytnicy” wobec „Nowożytników”. Rola sztuki epoki Ludwika XIV w kulturze artystycznej Europy XVIII i XIX stulecia. Wersal – formy architektoniczne, ogrodowe, malarstwo i rzeźba w służbie państwa; sposób życia (ceremoniał).
3. Sztuka w Italii przełomu XVII i XVIII w. Rola barokowego Rzymu dla sztuki europejskiej XVIII wieku. Post-berninizm. Sztuka późnego baroku we Włoszech – architektura, malarstwo, rzeźba (Rzym, Neapol, Turyn, Wenecja).
4. Oddziaływanie sztuki włoskiej w Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej. Praga i Wiedeń jako centra sztuki regionu. Rezydencje świeckie i klasztory jako wyraz ambicji politycznych i kulturalnych. Sztuka późnego baroku w Czechach i na Śląsku.
5. Kultura XVIII wieku – uczuciowa powierzchowność, oświeceniowy racjonalizm czy i religijna duchowość? Sztuka Grand Siecle’u – patos i monumentalizm. Antoine Watteau i przemiany malarstwa francuskiego. Zadowolenie estetyczne jako nowy paradygmat kultury. Sztuka religijna w 1. połowie XVIII wieku. Przemiana roli kobiety, uczuć, rodziny w kulturze francuskiej XVIII w. Salony literackie i ich wpływ na kulturę europejską XVIII w. Kobiety-artystki. Sztuka Francji czasów Ludwika XV.
6. Akademie sztuki w XVIII w. Akademia i akademizm - pojęcia. Różne oblicza „akademizmu”: Rzym, Wenecja, Paryż, Londyn, Drezno. Rzeczywistość i fantazja w malarstwie 1. poł. XVIII w. Sztuka a rynek – nowe relacje wczesnokapitalistycznego społeczeństwa
7. Narodziny szkoły angielskiej. Architektura po Ch. Wrenie do poł. XVIII w: rezydencje barokowe; ogród angielski i pojęcie malowniczości. Założenia rezydencjonalne. Rozkwit malarstwa angielskiego i założenie Royal Acaemy of Art: Hogarth, Gainsborough, Reynolds. Neopalladianizm. Conversation piece.
8. Sztuka w Polsce czasów saskich. Realizacje artystyczne Wettynów w Warszawie i Dreźnie. Rzeźba w saskiej Warszawie. Sztuka na usługach dworu królewskiego i magnaterii (malarstwo, rzeźba, architektura, rzemiosło artystyczne). „Rokokowa rzeźba lwowska”. Późnobarokowa architektura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztuka polska czy sztuka w Polsce – kwestia źródeł ikonograficznych i formalnych dzieł sztuki?
9. Antyk w XVIII wieku. Klasycyzm i neoklasycyzm – terminologia i problemy. Odkrycie Pompejów, Herkulanum oraz miast Wielkiej Grecji. Neoklasycyzm - dekoracja czy sposób życia? Rzym - kuźnia neoklasycyzmu. Sztuka czasów Ludwika XVI – odrodzenie wieku Ludwika Wielkiego? Neoklasycyzm w Anglii, Szkocji, krajach niemieckich, Stanach Zjednoczonych. Przemiany treściowe i formalne w malarstwie francuskim do 1789 r.
10. Sztuka Oświecenia I. Sztuki plastyczne wobec instytucji i teorii. Albumy galeryjne. Wystawy sztuki w XVIII w. Akademickie regulacje a praktyka artystyczna. Początki naukowej historii sztuki, muzealnictwa i krytyki artystycznej. Przemiany kolekcjonerstwa i rola amateur. Grafika profesjonalna i grafika amatorów. Grand Tour jako kulturowy fenomen. Spór Winckelmann-Piranesi. Historia naturalna a sztuka.
11. Sztuka Oświecenia II. Sztuka czasów rewolucji naukowej i przemysłowej. Miasto Oświecenia. Sztuka brytyjska między Oświeceniem a wczesnym romantyzmem. William Hogarth i brytyjska karykatura XVIII i XIX w. – oświeceniowa próba naprawiania społeczeństwa. Sztuka, przemysł, nauka. Oświecenie romantyczne w Anglii – Wright of Derby, Füssli i Blake.
12. Sztuka w Rzeczpospolitej Stanisława Augusta jako narzędzie i wyraz reform politycznych. Ambitne projekty, skromne realizacje (ideologia reformatorska przebudowy Zamku Królewskiego, Łazienek). Edukacja artystyczna w Warszawie w czasach Stanisława Augusta – wokół Malarni. Kolekcje i muzea na ziemiach polskich.
„Wersale” i „Twickenhamy” – przemiana założeń rezydencjonalnych w Europie w XVIII w. (Wersal; Schonbrunn, Wurzburg, Worlitz, Poczdam, Stowe…)
13. Rewolucja Francuska a sztuki plastyczne. Sztuka wobec państwa i narodu za czasów Ludwika XVI. Jacques Louis David – malarz i polityk. Nowa ikonografia w malarstwie okresu Rewolucji. Sztuka czasów napoleońskich. Sztuka w służbie państwa. Sztuka empire’u. Przemiany w rzeźbie: Antonio Canova.
14. Francisco Goya – artysta późnego baroku, rokoka i romantyzmu. Malarstwo i grafika. Przemiany ikonograficzne, ideowe. Krytyka polityczna i społeczna.
15. Przebudzenie narodowe w Polsce. Przemiany pojęcia narodu w Rzeczpospolitej ostatnich dekad XVIII w. Reakcje na przemiany Sejmu Wielkiego. Sztuka jako wyraz tendencji demokratyzujących. Wobec zagrożenia narodowego. Neoklasycyzm po rozbiorach.
16. Od romantyzmu do modernizmu: wprowadzenie do sztuki XIX w. Złożony wiek XIX. Wielość nurtów. Sztuka europejska i sztuka polska. Sztuka – ideologia – polityka. Artyści wobec tradycji i nowoczesności. Sztuka realistyczna i „realizm”; sztuka akademicka i „akademizm” – kwestie terminologiczne.
17. Artysta w epoce romantyzmu. Stendhal i pojęcie romantyzmu. Berthel Thorvaldsen – między neoklasycyzmem a romantyzmem. Gericault i postawa romantyczna. Ingres i Delacroix – dwie wizje malarstwa. Artysta oficjalny czy artysta buntownik? Rozwój francuskiej krytyki artystycznej 1. połowy XIX w. Dagerotyp i fotografia.
18. Odkrycie natury. Powrót religii. Wizja przyrody Humboldta. Pejzaż w romantycznym malarstwie niemieckim, angielskim i francuskim 1 poł. XIX w. Sztuka a religia w okresie romantyzmu. Nazareńczycy.
19. Odkrycie historii. Historyzm w architekturze. Podłoże ideowe i problem neostylów w architekturze i rzeźbie 1. poł. XIX w. V. Hugo, E. Viollet-le-Duc i początki nowoczesnej konserwacji. Akademizm w malarstwie i rzeźbie XIX w.
20. Neoklasycyzm w Polsce w XIX w. Drugie Oświecenie?: przemiany w polskiej kulturze artystycznej początku XIX w. Migracje artystyczne. Sztuka w Królestwie Polskim 1815-1831. Urbanistyka i architektura Warszawy. Zjawiska artystyczne na ziemiach polskich w okresie międzypowstaniowym.
21. Romantyzm w Polsce Dwie wizje malarstwa: Stattler i Michałowski. Odkrywanie realizmu (Olszyński, Szermentowski, Kostrzewski). Debata o sztuce narodowej (Sztuka polska Juliana Klaczki i jej reperkusje).
22. Realizm w sztuce europejskiej po 1850 r. Gustave Courbet – twórczość i sylwetka artysty. Millet i barbizończycy. Honoré Daumier – karykatura polityczna i społeczna. Europejskie formy realizmu i ich polityczne interpretacje: pieriedwiżnicy, Macchiaioli, Adolf von Menzel.
23. Przemysł i sztuka. Wystawy Światowe w Londynie i Paryżu jako wyraz globalizacji i rozwoju kapitalizmu. Przemiany miasta w XIX w. Malarstwo prerafaelitów. Arts & Crafts Movement.
24. Wokół impresjonistów. Malarstwo impresjonistów wobec realizmu. Grafika w XIX wieku. Problem grafiki reprodukcyjnej. Odrodzenie grafiki autorskiej.
25. Japonizm w sztuce europejskiej. Odkrycie kultury japońskiej i jej wpływ na sztukę europejską 2 poł. XIX w. Plakat – sztuka ulic wielkiego miasta.
26. Eklektyzm i symbolizm. Eklektyzm w sztuce 2 poł. XIX w. Postimpresjonizm (Pissarro, Seurat). Symbolizm i wyzwolenie artysty. Henri Toulouse-Lautrec, Van Gogh i sztuka zaangażowana społecznie. Gauguin i nabiści. Bonnard i tradycja impresjonistyczna
27. Sztuka polska po powstaniu styczniowym. Sztuka w służbie narodu. Historiozoficzne malarstwo Jana Matejki. Matejko a akademizm. Polski akademizm i realizm. Historyzm w architekturze polskiej. W poszukiwaniu stylu narodowego. Artyści żydowscy w sztuce polskiej – między asymilacją a odrzuceniem. Sztuka kobiet w XIX wieku.
28. Sztuka ok. 1900. Główne tendencje i kierunki w kulturze artystycznej Europy przełomu XIX i XX w. Secesja w architekturze i sztukach plastycznych. Pojęcie i jego aspekty w różnych kręgach kulturowych. Secesja wiedeńska. Cezanne, Rodin – między obiektywną analizą a subiektywnym odczuciem.
29. Sztuka polska przełomu XIX i XX w. Artyści Młodej Polski – między Monachium, Paryżem, Krakowem i Warszawą. Nowa wizja historii. Polski symbolizm i impresjonizm? Przebudzenie polskiej grafiki artystycznej.
30. Wykład powtórkowy.

semestr zimowy: prace pisemne (zaliczenie semestru)

semestr letni: prace pisemne (dopuszczenie do egzaminu); egzamin

Semestr zimowy:

1. zaliczenie kolokwium pisemnego (odbywa się na przedostatnim wykładzie w semestrze; sprawdzian wizualny, test faktograficzny i terminologiczny)

2. oddanie trzech prac pisemnych na wskazane tematy (do wyboru spośród czterech; objętość 1000-1200 znaków każda) we wskazanych terminach.

Semestr letni:

1. zaliczenie kolokwium pisemnego (odbywa się na przedostatnim wykładzie w semestrze; sprawdzian wizualny, test faktograficzny i terminologiczny);

2. oddanie trzech prac pisemnych na wskazane tematy (do wyboru spośród czterech; objętość 1000-1200 znaków każda) we wskazanych terminach.

3. Zdany egzamin z materiału objętego programem.

Semestr zimowy:

Sztuka XVIII wieku

1. Czym, wg Jeana Starobinskiego, dla artystów XVIII wieku była natura i co oznaczało jej naśladowanie?

J. Starobinsky, Wynalezienie wolności, tłum. M. Ochab, Gdańsk 2006, s. 121-151

2. Jak Ewa Lajer-Burchardt wyjaśnia nowoczesność osiemnastowiecznego malarstwa francuskiego. Proszę podać dwa argumenty potwierdzające tezę nowoczesności tej sztuki

E. Lajer-Burchardt, Kwestia nowoczesności: przypadek Bouchera, [w] Le siècle francais…, kat. wyst., MNW, Warszawa 2009, s. 122-142

3. Jak wyglądała walka z dawnym reżimem we Francji w czasie Rewolucji na przykładzie wandalizmu wymierzonego w sztukę sakralną? Jakie były przyczyny i sposoby niszczenia dzieł sztuki w miejscach związanych z religią katolicką?

Francois Souchal, Wandalizm Rewolucji, tłum. P. Migasiewicz, Warszawa 2016, s. 33-48

4. W jaki sposób, wg Agnieszki Rosales Rodriguez, obrazy Elisabeth Vigee-Le Brun  polemizowały z opiniami współczesnych filozofów na temat artystek-malarek?

Agnieszka Rosales-Rodriguez, Macierzyństwo i dzieci w obrazach Élisabeth Vigée Le Brun a nowoczesne ideały wychowania, [w:] Materiały pokonferencyjne "Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka", Nieborów 2017

http://www.nieborow.art.pl/publikacje/

Semestr letni:

Sztuka XIX wieku

1. Na czym, wg W. Suchockiego, polega fenomen obrazu Somosierra Piotra Michałowskiego?

W. Suchocki, „Somosierra” Michałowskiego, „Artium Quaestiones”, nr V 1991, s. 61-83 (pdf: https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/9593)

2. W jaki sposób, wg Marii Poprzęckiej, E. Manet zrywał z tradycją malując Śniadanie na trawie? Czy jest to dzieło antyakademickie?

M. Poprzęcka, Sztuka i zasady. „Śniadanie na trawie” E. Maneta w świetle akademickich reguł, [w:] Akademizm w XIX wieku, kat. wyst., oprac. Iwona Danielewicz, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1998, s. 23-33

3. Z jakimi przeszkodami natury prawnej/obyczajowej/mentalnościowej zderzały się, wg J. Sosnowskiej, młode artystki w drugiej połowie XIX w.?

Joanna Sosnowska, Zwyczajna kobieta [w:] taż, Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880-1939, Warszawa 2003, s. 19-56

(termin oddania pracy – 15 kwietnia)

4. Jak W. Juszczak uzasadnia określenia Jana Stanisławskiego mianem symbolisty?

Wiesław Juszczak, O symbolizmie w twórczości Jana Stanisławskiego, [w:] tenże, Wędrówka do źródeł, s. 417-426

Uwaga – w semestrze letnim istnieje możliwość wymiany jednego z ww. tekstów na:

5. Jak Michael Fried odczytuje stosunek do malowania Gustave’a Courbeta ujawniony w jego obrazach?

Michael Fried, Zdobycz” Gustava Courbeta (z ekskursem na temat „Śmierci jelenia”), „Artium Quaestiones” 2015, s. 196-218

(https://pressto.amu.edu.pl/index.php/aq/issue/view/1124)

Terminy oddania prac:

26. 10. 2021

16. 11. 2021

21. 12. 2021

22. 02. 2022

22. 03. 2022

19. 04. 2022

semestr zimowy: złożenie w wyznaczonych terminach trzech prac pisemnych (tematy do wyboru i szczegółowe terminy w "Opisie wymagań dotyczących pracowni, warsztatu lub pomocy dydaktycznych")

Złożenie wszystkich prac w wyznaczonych terminach jest warunkiem dopuszczenia do kolokwium.

zaliczenie kolokwium pisemnego (odbywa się na przedostatnim wykładzie w semestrze; sprawdzian wizualny, test faktograficzny i terminologiczny)

semestr letni: złożenie w wyznaczonych terminach trzech prac pisemnych (tematy do wyboru i szczegółowe terminy w "Opisie wymagań dotyczących pracowni, warsztatu lub pomocy dydaktycznych")

Złożenie wszystkich prac w wyznaczonych terminach jest warunkiem dopuszczenia do egzaminu.

Zdany egzamin z materiału objętego programem (kolokwium pisemne obejmujące sprawdzian wizualny, test faktograficzny i terminologiczny odbywające się na przedostatnich zajęciach) oraz egzamin ustny.

Sztuka świata, praca zbiorowa, t. VII, VIII, IX (wybrane rozdziały dotyczące tematów poruszanych na zajęciach) Warszawa 1994

T. Chrzanowski, Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej, Warszawa 1998 (s. 200-400)
H. Honour, Neoklasycyzm, Warszawa 1972
L. Nochlin, Realizm, Warszawa 1974
M. Poprzęcka, Akademizm, Warszawa 1980 (i późn. wydania)
Z. Kępiński, Impresjoniści, Warszawa (różne wydania)
J. Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003
Silvestra Bietoletti, Klasycyzm i romantyzm 1770-1840, Warszawa 2006

Sztuka polska, praca zbiorowa, t. V. (Późny barok, rokoko i klasycyzm), Warszawa 2015
M. Karpowicz, Sztuka polska XVIII wieku, Warszawa 1986
S. Kozakiewicz, Malarstwo polskie. Oświecenie. Klasycyzm. Romantyzm, Warszawa 1976
Z. Michalczyk, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo polskie w czasach nowożytnych (ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku), Warszawa 2017
S. Lorentz, A. Rottermund, Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984 (wyd. 2: 1990).
A. Bernatowicz, Malarze w Warszawie Stanisława Augusta. Status-aspiracje-twórczość, Warszawa 2016
K. Stefański, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005
A. Kotula, W. Krakowski, Rzeźba XIX wieku, Kraków 1980
A. Ryszkiewicz, Malarstwo polskie: romantyzm, historyzm, realizm, Warszawa 1989
M. Poprzęcka, Pochwała malarstwa. Studia z teorii i historii sztuki, Gdańsk 2000
F. Clodion, Encyklopedia romantyzmu, Warszawa 1992
J. Rewald, Historia impresjonizmu, Warszawa 1985
Od Moneta do Gauguina, kat. wyst. MNW, Warszawa 2001
J. Sosnowska, Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880-1939, Warszawa 2003 (rozdziały dotyczące O. Boznańskiej i Z. Stankiewiczówny)
W. Juszczak, Witold Wojtkiewicz i nowa sztuka, Warszawa 1965 (i późn. wyd.)
Koniec Wieku. Sztuka polskiego modernizmu 1890-1914, red. Ł. Kossowski; kat. wyst. MNW, Warszawa 1996
Z. Kępiński, Impresjonizm polski, Warszawa 1961