wykład

Ogólna wiedza humanistyczna wynikająca z kształcenia w szkole oraz efekty kształcenia na I i II roku studiów

Tematy zawarte w sylabusie to zagadnienia dotyczące kwestii graficznych i fotograficznych w okresie od nowożytności do dziś.
Zajęcia są pomyślane w oparciu o problemy ogólne, ukazujące się w różnych epokach. Kilka zajęć zogniskowanych jest na poszczególnych twórcach, przełomowych dla grafiki/fotografii.
Na jednych zajęciach omawianych może być kilka problemów.
Pierwszy semestr poświęcony jest dziejom odkrywania medium graficznego. Przyjrzymy się technikom graficznym od druku wypukłego na Dalekim Wschodzie i w Europie XV wieku oraz technik metalowych w Europie XV w., poprzez metamorfozy medium w okresie nowożytnym.
Drugi semestr to zmiana perspektywy – działania artystów coraz mocniej skorelowane są z funkcjonowaniem rynku wydawniczego i/lub artystycznego. Napięcia na linii przedsiębiorca-twórca stają się widoczne od XVIII wieku a apogeum osiągają w następnym stuleciu. Działalność artystów awangard XX wieku definiuje na nowo pojęcie medium graficznego w ostatnim stuleciu.

Tematy zajęć:
I Semestr zimowy: Odkrywanie medium w Europie XV-XVII wieku
1. Wstęp. Omówienie zajęć i wymagań. Przedstawienie listy lektur.
2. Drzeworyt poza Europą do XV w. (Chiny). Rewolucja wizualna w Europie XV wieku: wynalezienie drzeworytu. odbiorcy, ikonografia, technika. Związki z innymi mediami. Zagadnienie koloru
3. Inna technika czy inne medium? Techniki metalowe w krajach niemieckich XV wieku. Odbiorcy, ikonografia i technika
4. Grafika włoska XV wieku. Nowe medium malarskie? Baccio Baldini. Maso da Finiguerra. Pollaiuolo. Mantegna i jego krąg
5. Albrecht Durer. Apelles renesansu niemieckiego. Lata praktykowania – zbieranie doświadczeń. Założenie warsztatu. Podróż do Italii i odkrycie kultury humanizmu włoskiego. Durer przedsiębiorca. Technika, jakość, nakład, odbiorcy. Druga podróż włoska i kwestia praw autorskich. Ryciny mistrzowskie i teksty teoretyczne
6. Grafika w Niemczech wokół Durera i po jego śmierci. Propaganda polityczna cesarza Maksymiliana - jego zamówienia graficzne (Durer, Burgkmair, itp.). Szkoła naddunajska i „wynalezienie” pejzażu. Lucas Cranach - grafika dworska i protestancka. Ryciny drukowane kolorem.
7. Reprodukcja czy intrerpretacja? Złożone relacje wobec malarstwa rytowników włoskich dojrzałego renesansu: inspiracje, zależność, autonomia. Grafika jako wyraz disegno. Rafael i Marcantonio. Caraglio. Grafika wokół Tycjana. Malarze i akwaforta.
8. Globalne emporium wydawców. Szkoła flamandzka i niderlandzka XVI w. Lucas van Leyden, Pieter Brueghel i wielcy wydawcy. Ryciny, książka i kartografia. Wymiana międzynarodowa. Manieryzm niderlandzki (Heemskerck, Goltzius)
9. Narodziny potęgi paryskich wydawców. Od Franciszka I do Ludwika XIV. Szkoła z Fontainebleau. Krąg lotaryński. Rytownicy codzienności. Emancypacja grafiki we Francji Ludwika XIII. Propagandowy charaktery grafiki czasów Ludwika XIV.
10. Złoty wiek grafiki holenderskiej - rytownicy XVII w. Eksplozja obrazów. Specjalizacja rytowników. Typowość i eksperyment. Rynek „grafiki artystycznej”
11. Rubens i jego warsztat graficzny. Rembrandt – łamanie konwencji. Skromne początki. Tronies i portrety. Wobec Rubensa. Grafika stanowa. Eksperymenty warsztatowe. Nowy wymiar ikonografii.
12. XVII i XVIII wiek we Włoszech. Grafika peintres-graveurs. Castiglione i eksperyment graficzny. Grafika wenecka XVIII w. – weduta i capriccio. Piranesi i grafika rzymska 2. poł. XVIII w. Grafika a kartografia.
13. Grafika w Polsce XVII- XVIII w. Hondius i Falck. Heweliusz. Teodor Lubieniecki. Mali mistrzowie. Grafika na przełomie XVIII i XIX w. Wall Norblin, Płoński, Orłowski. Grafika artystów bez kraju – Kielisiński, Piwarski, Oleszczyński, Piliński.
14. Dlaczego nie było wielkich artystek w historii grafiki nowożytnej? Kobiety wobec medium graficznego w Europie nowożytnej

II Semestr zimowy. Grafika wobec kapitalistycznego rynku sztuki. Ku autonomii artysty. Wobec kultur poza-europejskich
15. Grafika japońska ukiyo-e. Podstawowe zagadnienia. Kwestie techniczne i krąg odbiorców. Nieeuropejskie kanony ukazania świata. Główni artyści i ich dzieła.
16. XVIII w. we Francji i Anglii. Grafika reprodukcyjna. Mariette i rola grafiki w rozwoju historii sztuki. Nowe techniki graficzne. Grafika ilustracyjna. Działalność Boydella w Londynie. Grafika i amatorzy. Akwaforta we Francji. Wzorniki graficzne i ich oddziaływanie kulturowe.
17. Grafika wobec idei Oświecenia. Hogarth i brytyjska katykatura. Chodowiecki, Francisco Goya. Nowe idee i nowe formy wyrazu graficznego. Cykle graficzne. Blake i odrzucenie paradygmatu racjonalizmu.
18. Nowe techniki XIX wieku. Litografia. Dwie twarze grafiki reprodukcyjnej. Drzeworyt sztorcowy - nowy wyraz masowości medialnej. Artystyczna grafika reprodukcyjna.
19. Wynalezienie fotografii i techniki fotograficzne XIX wieku. Dagerotyp i talbotyp. Kulturowe funkcje fotografii. Karol Beyer i Konrad Brandel.
20. Odrodzenie grafiki autorskiej we Francji. Kolejne odkrycie Rembrandta. Szkoła barbizońska i pejzaż w akwaforcie. Corot i cliche-verre. Wokół impresjonistów. Sztuka wysoka dla nowych odbiorców. Japonizm. Whistler i Haden.
21. Symbolizm w medium graficznym – Klinger. Gauguin i Munch. Beardsley i Rops. Nabiści.
22. Grafika nowego człowieka. Grafika kolorowa (Mary Cassatt) Litografia kolorowa. Plakat we Francji XIX w. – Cheret, Mucha, Toulouse Lautrec, Steinlen.
23. Norwid. Polska grafika artystyczna przełomu XIX i XX w. Jasiński. Pankiewicz. Rubczak. Zofia Stankiewicz. Japonizm w grafice polskiej. Początki plakatu w Polsce.
24. Grafika w Europie pierwszej połowy XX w. Ekspresjonizm i abstrakcja w Niemczech. Picasso i jego eksperymenty.
25. Grafika w Polsce 20-lecia. Sztuka odrodzonego Państwa: Bunt. Rytm. Ryt. Grafika jako medium polityczne (USA, Meksyk)
26. Grafika w służbie awangard europejskich – grafika od Picassa do Warhola. Znaczenia, techniki, funkcje.
27. Grafika w Polsce po 1945. Monotypie w służbie nowoczesności. Drzeworyt zaangażowany społecznie. Dominik. Gielniak. Panek. Berdyszak. Polska szkoła plakatu.
28. Wizyta w Gabinecie Rycin BUW lub na wybranej wystawie (termin do ustalenia; wizyta przed południem)
29. Wizyta w Gabinecie Fotografii MNW (termin do ustalenia; wizyta przed południem)
30. Zajęcia powtórkowe/kolokwium

Wymagania na zaliczenie:
Semestr zimowy:
- praca pisemna (10 000-12 000 znaków). Temat – twórczość graficzna wybranego artysty graficznego z okresu XV-XVIII w. i jej wpływ na Waszą twórczość/dzieło. Praca powinna zawierać część biograficzną, analizę œuvre artysty (wybranych prac, cyklu) oraz opis inspiracji. Możliwe są modyfikacje tematu – po uzgodnieniu.
- Test wizualny wskazanych prac graficznych omawianych w semestrze.

Semestr letni:
- praca pisemna (10 000-15 000 znaków). Temat – twórczość graficzna wybranego artysty graficznego XIX-XXI w. i jej wpływ na Waszą twórczość/dzieło. Praca powinna zawierać część biograficzną, analizę œuvre artysty (wybranych prac, cyklu) oraz opis inspiracji. Możliwe są modyfikacje tematu – po uzgodnieniu.
- Test wizualny wskazanych prac graficznych omawianych w ciągu roku.

Znajomość najważniejszych dzieł, artystów, kierunków, zjawisk dotyczących grafiki i form druku od XV do XX w.

Znajomość zmieniających się funkcji obrazu drukowanego od XV do XX w.

Znajomość zmieniających się form dystrybucji i pozyskiwania, w tym kolekcjonowania, obrazu drukowanego od XV do XX w.

Linda C. Hults, The Print in the Western World. An Introduction History, The University of Wisconsin Press, Madison 1996
Maciej Bóbr, Mistrzowie grafiki europejskiej od XV do XVIII wieku, KAW, Warszawa 2000
Irena Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1997
Barbara Chojnacka (red.), Wielość w jedności. Drzeworyt polski po 1900 roku, Bydgoszcz 2009
Barbara Chojnacka (red.), Wielość w jedności. Techniki wklęsłodruku w Polsce po 1900 roku, Bydgoszcz 2012
K. Dydo, Mistrzowie polskiej sztuki plakatu, Bielsko-Biała 1995
Szymon Bojko, Polska sztuka plakatu. Początki i rozwój do 1939 r., Warszawa 1971

Andrzej Jurkiewicz, Podręcznik metod grafiki artystycznej, Warszawa 1975
Walter Koschatzky, Die Kunst der Graphik. Technik, Geschichte, Meisterwerke, Residenz Verlag, Augsburg 1972 i nast. wyd.
Michel Melot, A. Griffiths, R. S. Field, L’estampe, Genève 1981
Lorenza Salamon, Saper vedere la stampa d'arte, Milano 2010 (wyd. franc. Comment regarder la gravure, Paris 2011)
Antony Griffiths, The Print Before Photography. An Introduction to European Printmaking 1550-1820, London 2016
R. Benson, The Printed Picture, New York 2010
Jordi Catafal, Clara Oliva, Techniki graficzne, wyd. Arkady, tłum. Marta Boberska, konsultacja i uzupełnienia tekstu J. Talbierska, Arkady, Warszawa 2004
Krzysztof Krużel, Wśród starych rycin, Kraków 1999

Podręczniki do techniki/technologii:
Andrzej Jurkiewicz, Podręcznik metod grafiki artystycznej, Warszawa 1975
Lorenza Salamon, Saper vedere la stampa d'arte, Milano 2010 (wyd. franc. Comment regarder la gravure, Paris 2011)
R. Benson, The Printed Picture, New York 2010
Jordi Catafal, Clara Oliva, Techniki graficzne, wyd. Arkady, tłum. Marta Boberska, konsultacja i uzupełnienia tekstu J. Talbierska, Arkady, Warszawa 2004
Krzysztof Krużel, Wśród starych rycin, Kraków 1999

Grafika w XV wieku
Antoni Ziemba, Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580-1660, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005 [zwłaszcza rozdz. poświęcone Goltziusowi, Seghersowi i innym, s. 84-132]
H. Belting, Obraz i kult. Historia obrazu przed historią sztuki, rozdział 19, Dialog z obrazem. Era obrazu prywatnego u schyłku średniowiecza, s. 468-522

Grafika XVI w.
J. Sikorska, Albrecht Dürer. Znaczenie i oddziaływanie jego grafiki w XVI wieku, Warszawa 2002

Grafika XVII w.
Sue Welsh Reed, Giovanni Benedetto Castiglione's "God Creating Adam": The First Masterpiece in the Monotype Medium, “Art Institute of Chicago Museum Studies”, Vol. 17, No. 1, Italian Drawings at the Art Institute: Recent Acquisitions and Discoveries (1991), pp. 66-73
Katie Hornstein, Just Violence: Jacques Callot’s Grandes Misères et Malheurs de la Guerre, “Bulletin - The University of Michigan Museums of Art and Archaeology”, Volume 16, 2005, s. 29-48

Grafika XVIII wieku
Kalina Zabuska, Daniela Chodowieckiego przypadki. Rzecz o artyście spełnionym z Gdańskiem i Berlinem w tle, Słowo.Obraz. Terytoria, Gdańsk, 2018

Grafika japońska
Koichi Yumoto and Daniel Sastre, Yokai = 妖怪, tłum. Sharni Wilson, PIE International, Tokyo 2021
Katsushika Hokusai, Hokusai manga = 北斎漫画, opr. Takaoka Kazuya, tekst Uragami Mitsuru, Nakamura Hideki, English translation Pamela Miki, PIE International, Tokyo 2011
Z. Alberowa, O sztuce Japonii, Warszawa 1983
Z. Alberowa, Ukiyo-e - dawny drzeworyt japonski ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, kolekcja Feliksa Jasienskiego, Kraków 1988
Wiesław Rzadek, Danuta Rościszewska, Ukiyo-e : obraz przepływającego świata : grafika japońska od XVIII do XX wieku ze zbiorów Gabinetu Rycin MNP, Poznań 1994

Grafika XIX w.
Irena Kossowska, Narodziny polskiej grafiki artystycznej 1897-1917, Kraków 2000
Kamilla Pijanowska, Drzeworyt reprodukcyjny – od ilustracji prasowej do obiektu muzealnego, „Bibliotekoznawstwo XXVIII”, 2009, s. 63-72
Grażyna Hałasa, Kobieta, Eros, Śmierć Graficzne cykle Maxa Klingera, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 1993