wykład

zdane egazminy z historii sztuki po I i po II roku studiów

1. Wprowadzenie w zagadnienia sztuki XVIII wieku. Czym jest wiek XVIII? Pluralizm estetyczny czy pluralizm światopoglądowy? Jedność kultury europejskiej a partykularyzmy. Globalna dyskusja czy hegemonia filozofów? Przesunięcie centrum artystycznego z Rzymu do Paryża – przyczyny i skutki. Narodziny nowoczesnej akademii jako element polityki Ludwika XIV. „Starożytnicy” wobec „Nowożytników”. Rola sztuki epoki Ludwika XIV w kulturze artystycznej Europy XVIII i XIX stulecia. „Klasycyzm”, „akademia” – terminologia.

2. Sztuka europejska przełomu XVII i XVIII w. Monumentalizm i fantazja. Rola barokowego Rzym dla sztuki europejskiej XVIII wieku. Sztuka późnego baroku we Włoszech – architektura, malarstwo, rzeźba (Rzym, Neapol, Turyn). Przemiany tradycji Berniniego i Borrominiego. Późny barok w Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej. Praga i Wiedeń jako centra sztuki regionu. Rezydencje świeckie i klasztory jako wyraz ambicji politycznych i kulturalnych. Sztuka późnego baroku w Czechach i na Śląsku.

3. Narodziny sztuki angielskiej. Architektura od Ch. Wrena do poł. XVIII w. Założenia urbanistyczne i rezydencjonalne. Rozkwit malarstwa angielskiego: Hogarth, Gainsborough, Reynolds. Neopalladianizm. Ogród angielski i pojęcie malowniczości.

4. Kultura XVIII wieku – uczuciowa powierzchowność, oświeceniowy racjonalizm czy i religijna duchowość? Sztuka Grand Siecle’u – patos i monumentalizm. Antoine Watteau i przemiany malarstwa francuskiego. Zadowolenie estetyczne jako nowy paradygmat kultury. Sztuka religijna w 1. połowie XVIII wieku. Przemiana roli kobiety, uczuć, rodziny w kulturze francuskiej XVIII w. Salony literackie i ich wpływ na kulturę europejską XVIII w. Kobiety-artystki.

5. Akademie sztuki w XVIII w. Akademia i akademizm - pojęcia.Różne oblicza „akademizmu”:Rzym, Wenecja, Paryż, Londyn, Drezno. Realizm i fantazja – główne nurty ikonograficzne i przemiany formalne w malarstwie 1. poł. XVIII w. Sztuka a rynek – nowe relacje wczesnokapitalistycznego społeczeństwa

6. Sztuka w Polsce czasów saskich. Późny barok oraz rokoko w Rzeczypospolitej XVIII w. Rzym, Praga, Paryż, Drezno – źródła inspiracji. Sztuka na usługach dworu królewskiego i magnaterii (malarstwo, rzeźba, architektura, rzemiosło artystyczne). Sztuka polska czy sztuka w Polsce – kwestia źródeł ikonograficznych i formalnych dzieł sztuki? Rzeźba w saskiej Warszawie. „Rokokowa rzeźba lwowska”. Późnobarokowa architektura Wielkiego Księstwa Litewskiego.

7. Wykład in situ: kośc. Św. Krzyża, kośc. ss. Wizytek, kośc. seminaryjny (d. karmelitów) przy Krakowskim Przedmieściu oraz zbór ewangelicki Zuga; zagadnienie Osi Saskiej. Wybrane problemy urbanistyki, architektury i sztuki XVIII w. na przykładach warszawskich zabytków .

8. Sztuki plastyczne wobec instytucji i teorii. Albumy galeryjne. Wystawy sztuki w XVIII w. Akademickie regulacje a praktyka artystyczna. Początki naukowej historii sztuki, muzealnictwa i krytyki artystycznej. Przemiany kolekcjonerstwa i rola amateur. Grafika profesjonalna i grafika amatorów. Grand Tour jako kulturowy fenomen. Spór Winckelmann-Piranesi.

9. Antyk w XVIII wieku. Klasycyzm i neoklasycyzm – terminologia i problemy. Odkrycie Pompejów, Herkulanum oraz miast Wielkiej Grecji. Neoklasycyzm - dekoracja czy sposób życia? Rzym jako kuźnia neoklasycyzmu. Sztuka czasów Ludwika XVI – odrodzenie wieku Ludwika Wielkiego? Neoklasycyzm w Anglii, Szkocji, krajach niemieckich, Stanach Zjednoczonych. Przemiany treściowe i formalne w malarstwie francuskim do 1789 r.

10. Sztuka w Rzeczpospolitej jako narzędzie i wyraz reform politycznych. Rosyjski przykład (sztuka za Piotra I i Elżbiety). Polska czasów Stanisława Augusta. Projekty i realizacje Stanisława Augusta (ideologia reformatorska przebudowy Zamku Królewskiego, Łazienek). Edukacja artystyczna w Warszawie w czasach Stanisława Augusta – wokół Malarni. Kolekcje i muzea na ziemiach polskich.

11. Sztuka brytyjska czasów rewolucji przemysłowej: między Oświeceniem a wczesnym romantyzmem. William Hogarth i brytyjska karykatura XVIII i XIX w. – oświeceniowa próba naprawiania społeczeństwa. Oświecenie romantyczne w Anglii – Wright of Derby, Füssli i Blake.

12. Rewolucja Francuska a sztuki plastyczne. Sztuka wobec państwa i narodu za czasów Ludwika XVI. Jacques Louis David – malarz i polityk. Nowa ikonografia w malarstwie okresu Rewolucji. Sztuka czasów napoleońskich. Sztuka w służbie państwa. Sztuka empire’u. Przemiany w rzeźbie: Antonio Canova.

13. Francisco Goya – artysta późnego baroku, rokoka i romantyzmu. Malarstwo i grafika. Przemiany ikonograficzne, ideowe. Krytyka polityczna i społeczna.

14. Przebudzenie narodowe w Polsce. Przemiany pojęcia narodu w Rzeczpospolitej ostatnich dekad XVIII w. Reakcje na przemiany Sejmu Wielkiego. Sztuka jako wyraz tendencji demokratyzujących. Wobec zagrożenia narodowego.

15. Między Oświeceniem a romantyzmem – zespół pałacowo-ogrodowy Łazienki jako dzieło sztuki stanisławowskiej. Wykład in situ.

16. Od romantyzmu do modernizmu: wprowadzenie do sztuki XIX w. Złożony wiek XIX. Wielość nurtów. Sztuka europejska i sztuka polska. Przemiany polityczne, społeczne i mentalnościowe. Sztuka wobec tradycji i nowoczesności. Sztuka realistyczna i „realizm”; sztuka akademicka i „akademizm” – kwestie terminologiczne

17. Artysta w epoce romantyzmu. Stendhal i pojęcie romantyzmu. Berthel Thorvaldsen – między neoklasycyzmem a romantyzmem. Gericault i postawa romantyczna. Ingres i Delacroix – dwie wizje malarstwa. Artysta oficjalny czy artysta buntownik? Rozwój francuskiej krytyki artystycznej 1. połowy XIX w. Dagerotyp i fotografia.

18. Odkrycie natury. Powrót religii. Wizja przyrody Humboldta. Pejzaż w romantycznym malarstwie niemieckim, angielskim i francuskim 1 poł. XIX w. Sztuka a religia w okresie romantyzmu.

19. Odkrycie historii. Historyzm w architekturze. Podłoże ideowe i problem neostylów w architekturze i rzeźbie 1. poł. XIX w. V. Hugo, E. Viollet-le-Duc i początki nowoczesnej konserwacji. Akademizm w malarstwie i rzeźbie XIX w.

20. Neoklasycyzm w Polsce w XIX w. Drugie Oświecenie?: przemiany w polskiej kulturze artystycznej początku XIX w. Migracje artystyczneSztuka w Królestwie Polskim 1815-1831. Urbanistyka i architektura Warszawy. Zjawiska artystyczne na ziemiach polskich w okresie międzypowstaniowym.

21. Romantyzm w Polsce Dwie wizje malarstwa: Stattler i Michałowski. Odkrywanie realizmu (Olszyński, Szermentowski, Kostrzewski). Debata o sztuce narodowej (Sztuka polska Juliana Klaczki i jej reperkusje).

22. Realizm w sztuce europejskiej po 1850 r. Gustave Courbet – twórczość i sylwetka artysty. Millet i barbizończycy. Honoré Daumier – karykatura polityczna i społeczna. Europejskie formy realizmu i ich polityczne interpretacje: pieriedwiżnicy, Macchiaioli, Adolf von Menzel.

23. Przemysł i sztuka. Wystawy Światowe w Londynie i Paryżu jako wyraz globalizacji i rozwoju kapitalizmu. Przemiany miasta w XIX w. (Paryż, Wiedeń, Łódź, Poznań) Malarstwo prerafaelitów. Arts & Crafts Movement.

24. Wokół impresjonistów. Malarstwo impresjonistów wobec realizmu. Grafika w XIX wieku. Problem grafiki reprodukcyjnej. Odrodzenie grafiki autorskiej.

25. Japonizm w sztuce europejskiej. Odkrycie kultury japońskiej i jej wpływ na sztukę europejską 2 poł. XIX w. Plakat – sztuka ulic wielkiego miasta.

26. Eklektyzm i symbolizm. Eklektyzm w sztuce 2 poł. XIX w. Postimpresjonizm (Pissarro, Seurat). Symbolizm i wyzwolenie artysty. Henri Toulouse-Lautrec, Van Gogh i sztuka zaangażowana społecznie. Gauguin i nabiści. Bonnard i tradycja impresjonistyczna

27. Sztuka polska po powstaniu styczniowym. Sztuka w służbie narodu. Historiozoficzne malarstwo Jana Matejki. Polski akademizm i realizm. Historyzm w architekturze polskiej. W poszukiwaniu stylu narodowego. Artyści żydowscy w sztuce polskiej – między asymilacją a odrzuceniem. Sztuka kobiet w XIX wieku.

28. Sztuka ok. 1900. Główne tendencje i kierunki w kulturze artystycznej Europy przełomu XIX i XX w. Secesja w architekturze i sztukach plastycznych. Pojęcie i jego aspekty w różnych kręgach kulturowych. Secesja wiedeńska. Artyści Młodej Polski – między Monachium, Paryżem, Krakowem i Warszawą. Cezanne, Rodin – między obiektywną analizą a subiektywnym odczuciem.

29. Sztuka polska od końca XVIII do pocz. XX w. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

30. Wykład powtórkowy: sztuka XVIII i XIX w.w przestrzeni Warszawy. Od kośc. Św. Anny do Placu Bankowego.

semestr zimowy: prace pisemne (zaliczenie semestru)

semestr letni: prace pisemne (dopuszczenie do egzaminu); egzamin

semestr zimowy: złożenie w wyznaczonych terminach trzech prac pisemnych (tematy do wyboru i szczegółowe terminy w "Opisie wymagań dotyczących pracowni, warsztatu lub pomocy dydaktycznych")

Złożenie wszystkich prac w wyznaczonych terminach jest warunkiem dopuszczenia do kolokwium.

zaliczenie kolokwium pisemnego (odbywa się na przedostatnim wykładzie w semestrze; sprawdzian wizualny, test faktograficzny i terminologiczny)

semestr letni: złożenie w wyznaczonych terminach trzech prac pisemnych (tematy do wyboru i szczegółowe terminy w "Opisie wymagań dotyczących pracowni, warsztatu lub pomocy dydaktycznych")

Złożenie wszystkich prac w wyznaczonych terminach jest warunkiem dopuszczenia do egzaminu.

Zdany egzamin z materiału objętego programem (kolokwium pisemne obejmujące sprawdzian wizualny, test faktograficzny i terminologiczny odbywające się na przedostatnich zajęciach) oraz egzamin ustny.

Sztuka świata, praca zbiorowa, t. VII, VIII, IX (wybrane rozdziały dotyczące tematów poruszanych na zajęciach) Warszawa 1994

Sztuka polska, praca zbiorowa, t. V. (Późny barok, rokoko i klasycyzm), Warszawa 2015

T. Chrzanowski, Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej, Warszawa 1998 (s. 200-400)

H. Honour, Neoklasycyzm, Warszawa 1972

L. Nochlin, Realizm, Warszawa 1974

M. Poprzęcka, Akademizm, Warszawa 1980 (i późn. wydania)

Z. Kępiński, Impresjoniści, Warszawa (różne wydania)

Z. Kępiński, Impresjonizm polski, Warszawa 1961

M. Karpowicz, Sztuka polska XVIII wieku, Warszawa 1986

S. Kozakiewicz, Malarstwo polskie. Oświecenie. Klasycyzm. Romantyzm, Warszawa 1976

Z. Michalczyk, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo polskie w czasach nowożytnych (ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku), Warszawa 2017

S. Lorentz, A. Rottermund, Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984 (wyd. 2: 1990).

A. Bernatowicz, Malarze w Warszawie Stanisława Augusta. Status-aspiracje-twórczość, Warszawa 2016

K. Stefański, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005

A. Kotula, W. Krakowski, Rzeźba XIX wieku, Kraków 1980

A. Ryszkiewicz, Malarstwo polskie: romantyzm, historyzm, realizm, Warszawa 1989

S. Bietoletti, Klasycyzm i romantyzm 1770-1840, Warszawa 2006

J. Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003

M. Poprzęcka, Pochwała malarstwa. Studia z teorii i historii sztuki, Gdańsk 2000

F. Clodion, Encyklopedia romantyzmu, Warszawa 1992

J. Rewald, Historia impresjonizmu, Warszawa 1985

Od Moneta do Gauguina, kat. wyst. MNW, Warszawa 2001

Joanna Sosnowska, Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880-1939, Warszawa 2003 (rozdziały dotyczące O. Boznańskiej i Z. Stankiewiczówny)

W. Juszczak, Witold Wojtkiewicz i nowa sztuka, Warszawa 1965 (i późn. wyd.)

Koniec Wieku. Sztuka polskiego modernizmu 1890-1914, red. Ł. Kossowski; kat. wyst. MNW, Warszawa 1996