|
Cele dydaktyczne (treści programowe, opis przedmiotu)
|
Zajęcia mają na celu omówienie wybranych zagadnień sztuki „długiego” XVIII wieku, tj. od lat 80. XVII stulecia do okresu Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Nićmi przewodnimi są kwestie ścierania się tradycji i nowoczesności oraz funkcjonowanie artystów w miastach wczesnokapitalistycznych. Pojawiające się inne zagadnienia tworzą istotny kontekst dla tych dwóch zagadnień.
Tematy poszczególnych zajęć, choć ułożone chronologicznie, podkreślać będą wybrane problemy z dziejów sztuki XVIII w. Ukazywać będą twórczość artystyczną w obrębie szerokich kontekstów społecznych, gospodarczych, politycznych, zmieniających się w miarę upływu kolejnych dekad.
1. Wprowadzenie w zagadnienia kultury XVIII wieku. Czym jest wiek XVIII? Ciągła dialektyka – tradycja i nowoczesność. Jedność kultury europejskiej a partykularyzmy regionalne. Kultura miast – Paryż, Londyn, Neapol, Warszawa, Madryt. Globalna dyskusja czy hegemonia paryskich filozofów? Przesuwanie się centrum artystycznego z Rzymu do Paryża. Rewolucje. Religie oświecenia.
2. Sztuka i polityka w czasach Ludwika XIV. Malarstwo i rzeźba we Francji końca XVII wieku. Akademia jako element polityki Ludwika XIV. „Starożytnicy” wobec „Nowożytników”. Rola sztuki epoki Ludwika XIV w kulturze artystycznej Europy XVIII i XIX stulecia. Wersal – formy architektoniczne, ogrodowe, malarstwo i rzeźba w służbie państwa; sposób życia (ceremoniał).
3. Sztuka za czasów Jana III Sobieskiego. Konstruowanie legendy dynastycznej króla elekcyjnego. Wilanów – polski Wersal? Program architektury pałacu wilanowskiego. Działalność artystyczna Marii Kazimiery w Warszawie i Rzymie.
4. Sztuka w Italii końca XVII i pierwszej połowy XVIII w. Rola barokowego Rzymu dla sztuki europejskiej XVIII wieku. Post-berninizm. Sztuka późnego baroku we Włoszech – architektura, malarstwo, rzeźba (Rzym, Neapol, Turyn, Wenecja). Oddziaływanie sztuki włoskiej w Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej. Praga i Wiedeń jako centra sztuki regionu. Rezydencje świeckie i klasztory jako wyraz ambicji politycznych i kulturalnych.
5. Kultura rocaille. Malarstwo i rzeźba Grand Siecle’u – patos i monumentalizm. Antoine Watteau i przemiany malarstwa francuskiego. Fantazja jako nowy paradygmat kultury. Sztuka Francji czasów Ludwika XV i jej eksporty.
6. Fantazja i rzeczywistość. Sztuka artystów weneckich XVIII w. Podróże artystów weneckich po Europie. Eksport dzieł sztuki. Malarstwo Giambattisty Tiepola i jego synów. Twórczość Canaletta. Capriccio i weduta.
7. Kultura kobiety w XVIII wieku. Tradycja francuskich salonów literackich. Przemiana roli kobiety, uczuć, rodziny w kulturze francuskiej XVIII w. Salony literackie i ich wpływ na kulturę europejską XVIII w. Kobiety-artystki i ich sytuacja w różnych krajach europejskich.
8. Akademie sztuki w Europie XVIII w. Akademia i akademizm - pojęcia. Różne oblicza „akademizmu”: Rzym, Wenecja, Paryż, Londyn, Drezno. Sztuka a rynek – nowe relacje wczesnokapitalistycznego społeczeństwa (Boucher, Chardin, Fragonard).
9. Przemiany sztuki angielskiej 1. połowy XVIII w. Rezydencje barokowe; ogród angielski i pojęcie malowniczości. Neopalladianizm. Założenia rezydencjonalne. Malarstwo angielskie i założenie Royal Academy of Art. Conversation piece. Grand manner.
10. Sztuka w Polsce czasów saskich. Realizacje artystyczne Wettynów w Warszawie i Dreźnie. Rzeźba w saskiej Warszawie. „Rokokowa rzeźba lwowska”. Pozycja społeczna artysty w środkowej Europie w pierwszej połowie XVIII wieku na przykładzie Bernarda Bellotta.
11. Sztuki plastyczne wobec instytucji i teorii historycznych i artystycznych. Albumy galeryjne – tradycja i przemiany. Wystawy sztuki w XVIII w. Akademickie regulacje a praktyka artystyczna. Początki naukowej historii sztuki, muzealnictwa i krytyki artystycznej. Przemiany kolekcjonerstwa i rola miłośników. Grafika profesjonalna i grafika amatorów.
12. Starożytność w XVIII wieku. Odkrycie Pompejów, Herkulanum oraz miast Wielkiej Grecji. Rzym - kuźnia neoklasycyzmu. Winckelmann i jego wizja sztuki. Grand Tour jako kulturowy fenomen. Działalność artystyczna i teoretyczna Piranesiego. Muzea i upublicznienie kolekcji.
13. Sztuka czasów rewolucji naukowej i przemysłowej. Historia naturalna a sztuka. Miasto Oświecenia. Sztuka brytyjska między Oświeceniem a wczesnym romantyzmem. William Hogarth i brytyjska karykatura XVIII w. – oświeceniowa próba naprawiania społeczeństwa. Sztuka, przemysł, nauka. Oświecenie romantyczne w Anglii – Wright of Derby, Füssli i Blake.
14. Sztuka w Rzeczpospolitej Stanisława Augusta. Program reform a przebudowa Zamku Królewskiego. Akademia sztuk pięknych w Warszawie – niezrealizowane projekty Stanisława Augusta. Środowisko Malarni.
15. Założenia ogrodowe i muzea w Rzeczpospolitej czasów Stanisława Augusta i po rozbiorach. Program polityczny Łazienek Stanisława Augusta. Powązki i Arkadia – programy ideowe założeń ogrodowych. Kolekcje królewskie i Izabeli z Flemingów Czartoryskiej.
15 Sztuka wobec przemian politycznych końca XVIII w. Sztuka wobec państwa i narodu za czasów Ludwika XVI. Jacques Louis David – malarz i polityk. Nowa ikonografia w malarstwie okresu Rewolucji. Przemiany pojęcia narodu w Rzeczpospolitej ostatnich dekad XVIII w. Reakcje na przemiany Sejmu Wielkiego. Sztuka jako wyraz tendencji demokratyzujących. Wobec zagrożenia narodowego.
|
|
Forma i sposób zaliczenia przedmiotu (metody i kryteria oceny)
|
Wymagania końcowe:
1. oddanie trzech prac pisemnych na wskazane tematy (do wyboru spośród siedmiu; objętość 1200-1800 znaków każda) we wskazanych terminach. Oddanie prac we wskazanych terminach jest warunkiem dopuszczenia do egzaminu.
2. Zdany egzamin z materiału objętego programem.
Egzamin będzie polegał na rozpoznaniu ok. 20-30 obiektów na podstawie reprodukcji oraz odpowiedzi na pytania nt. okoliczności powstania wybranych dzieł (kontekst społeczny, polityczny, biograficzny).
Teksty:
1. Czym, wg Jeana Starobinskiego, dla artystów XVIII wieku była natura i co oznaczało jej naśladowanie?
J. Starobinsky, Wynalezienie wolności, tłum. M. Ochab, Gdańsk 2006, s. 121-151
2. Jak Ewa Lajer-Burchardt wyjaśnia nowoczesność osiemnastowiecznego malarstwa francuskiego. Proszę podać dwa argumenty potwierdzające tezę nowoczesności tej sztuki
E. Lajer-Burchardt, Kwestia nowoczesności: przypadek Bouchera, [w] Le siècle francais…, kat. wyst., MNW, Warszawa 2009, s. 122-142
3. Jak wyglądała walka z dawnym reżimem we Francji w czasie Rewolucji na przykładzie wandalizmu wymierzonego w sztukę sakralną? Jakie były przyczyny i sposoby niszczenia dzieł sztuki w miejscach związanych z religią katolicką?
Francois Souchal, Wandalizm Rewolucji, tłum. P. Migasiewicz, Warszawa 2016, s. 33-48
4. W jaki sposób, wg Agnieszki Rosales Rodriguez, obrazy Elisabeth Vigee-Le Brun polemizowały z opiniami współczesnych filozofów na temat artystek-malarek?
Agnieszka Rosales-Rodriguez, Macierzyństwo i dzieci w obrazach Élisabeth Vigée Le Brun a nowoczesne ideały wychowania, [w:] Materiały pokonferencyjne "Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka", Nieborów 2017
http://www.nieborow.art.pl/publikacje/
5. Jakie kontrowersje wywoływało użycie koloru w rzeźbie neoklasycznej, na przykładzie Antonia Canovy w tekście Davida Bindmana?
David Bindman, Lost Surfaces: Canova and Colour, « Oxford Art Journal », 39.2 2016, s. 229–241
6. Jakie były strategie wizualne polskiej magnaterii/arystokracji w budowaniu pozycji politycznej w XVIII w. na podstawie fragmentu książki T. Bernatowicza?
Tadeusz Bernatowicz, Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763), Warszawa 2011, s. 195-247
7. Jakie dzieło sztuki efemerycznej powstało z okazji spotkania Stanisława Augusta z Katarzyną w Kaniowie? Jacy artyści brali udział w wykonaniu tego dzieła?
P. Wątroba, Wezuwiusz w Kaniowie - realizacje Jakuba Kubickiego z okazji spotkania Stanisława Augusta i Katarzyny II w maju 1787 r., w: Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu, Warszawa 2013, s. 195-211
Terminy oddania prac: 23 marca 2021
13 kwietnia 2021
11 maja 2021
|
|
Literatura uzupełniająca rekomendowana do samodzielnej pracy studenta
|
Peter Burke, Fabrykacja Ludwika XIV, tłum. R. Pucek, M. Szczubiałka, Warszawa 2011
Nicholas d'Archimbaud i in., Wersal, Warszawa 2004
William R. Newton, Wersal. Za fasadą przepychu, Warszawa 2015
Jacques Levron, La cour de Versailles aux XVII et XVIII siecles, Paris 1965 (i nast. wyd.)
Gérard Sabatier, Versailles ou la figure du roi, 1999
Images du Grand Siècle. L'estampe française au temps de Louis XIV (1660-1715), (red.: Remi Mathis, Vanessa Selbach, Louis Marchesano, Peter Fuhring), Paris 2015
Mariusz Karpowicz, Co nam mają do powiedzenia fasady Wilanowa, Warszawa 2011
Mariusz Karpowicz, Sztuka Warszawy czasów Jana III, Warszawa 1987
Chwała i sława Jana III w sztuce i literaturze XVII–XX wieku. Katalog wystawy jubileuszowej z okazji 300-lecia odsieczy wiedeńskiej IX–XII 1983, red. W. Fijałkowski, K. Mieleszko, Warszawa 1983
W. Fijałkowski, Królewski Wilanów, Warszawa 1996
Tadeusz Bernatowicz, Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763), Warszawa 2011
Anna Oleńska, Jan Klemens Branicki. Sarmata nowoczesny, Warszawa 2011
Andrzej Betlej, Sibi, Deo, Posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, Kraków 2010
Rafał Nestorow, Pro domo et nomine suo. Fundacje i inicjatywy artystyczne Adama Mikołaja i Elżbiety Sieniawskich, Warszawa 2016
Marek Bratuń, Grand Tour: narodziny-rozwój-zmierzch, [w:] Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku, red. Agata Roćko, Warszawa 2014
Grand Tour. Narodziny kolekcji Stanisława Kostki Potockiego, Warszawa 2006, rozdział Grand Tour po Italii
E. Manikowska, Bernardo Bellotto i jego drezdeński apartament, Warszawa 2014
A. Bernatowicz, Malarze w Warszawie Stanisława Augusta. Status-aspiracje-twórczość, Warszawa 2016
Iwona Danielewicz, Elisabeth Vigée Le Brun i Polacy, Warszawa 2016
Materiały pokonferencyjne "Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka", Nieborów 2017 [http://www.nieborow.art.pl/publikacje/]
Louise-Elisabeth Vigée-Lebrun, Wspomnienia, tł. Irena Dewitz; wstęp Stefan Meller, Warszawa 1977
Joseph Baillio, Xavier Salmon (red.), Élisabeth Louise Vigée Le Brun, (kat. wyst.), Paris 2015
Chiron-Morozowska, Cztery projekty Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, „Kronika Zamkowa”, tom 3 (69), 2016, s. 203-240
Chiron-Morozowska, Bacciarellówka - pracownia i szkoła artystyczna króla Stanisława Augusta, Warszawa 2018
M. Poprzęcka, Akademizm (różne wydania; rozdz. Dzieje akademii, Akademicka teoria i praktyka – fgmty dot. XVI-XVIII w.)
Christian Michel, L’Académie royale de peinture et de sculpture. The Birth of the French School, 1648–1793, Getty 2018 (lub wyd. fr. z 2012)
Jolanta Talbierska, Powołanie Akademii Sztuk Pięknych – niespełniona idee fixe Stanisława Augusta…, [w:] A. Pieńkos (red.), Bacciarelli. Studia o malarzu królewskim…, Warszawa 2018, s. 179-204
Krystyna Secomska, Spór o Starożytność. Problemy malarstwa w “Paralelach” Perrault, Warszawa 1991
M. Poprzęcka, Wstęp. Akademik na przełomie epok, [w:] J. Reynolds, Pisma o sztuce. Wybór, Warszawa 2007, s. 7-16
Nikolaus Pevsner, Academies of Art, Past and. Present, Cambridge-New York 1940 (i inne wydania)
Jane Martineau, Andrew Robison (red.), The Glory of Venice. Art in the Eighteen Century, [kat. wyst.], New Haven - London 1994
K. Pomian, Zbieracze i osobliwości. Paryż, Wenecja. XVI-XVIII wiek, Lublin 2001
Perrin Stein (red.), Artists and Amateurs. Etching in Eighteenth-Century France, New York 2013
P. Ignaczak, Tadeusz Kościuszko rysownik, [w:] Tadeusz Kościuszko. Artysta, Kraków 2017, s. 13-41
E. Lajer-Burcharth, The Painter's Touch. Boucher, Chardin, Fragonard, Princeton 2018
E. Lajer-Burchardt, Kwestia nowoczesności: przypadek Bouchera, [w] Le siècle francais…, MNW, Warszawa 2009, s. 122-142
Charlotte Guichard, La griffe du peintre, Paris 2018
Fragonard The Fantasy Figures, Yuriko Jackall (ed.) Washington, D.C. : National Gallery of Art, 2017
Satish Padiyar, Fragonard - Painting out of time, 2020
Kate Retford, The Conversation Piece: Making Modern Art in 18th-Century Britain, Yale University Press, New Haven, CT, 2017
Martin Myrone, Bodybuilding: Reforming Masculinities in British Art, 1750-1810, Yale University Press, 2005
P. Wątroba, Wezuwiusz w Kaniowie - realizacje Jakuba Kubickiego z okazji spotkania Stanisława Augusta i Katarzyny II w maju 1787 r., w: Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu, Warszawa 2013, s. 195-211
Andrzej Józef Baranowski, Koronacje wizerunków maryjnych w czasach baroku: zjawisko kulturowe i artystyczne, Warszawa, 2003
J. Chrościcki, Pompa funebris, Warszawa 1974
Rottermund, Zamek Warszawski w epoce oświecenia. Rezydencja monarsza, funkcje i treści, Warszawa 1989
E. Manikowska, Sztuka, ceremoniał, informacja; studium wokół królewskich kolekcji Stanisława Augusta, Warszawa 2007
Rottermund, „Przybytek ziemskich bogów”. O pokoju Marmurowym w Zamku Królewskim w Warszawie, [w:] Curia maior. Studia z dziejów kultury ofiarowane Andrzejowi Ciechanowieckiemu, Warszawa 1990, s. 125-130
Rizzi, Canaletto w Warszawie, Warszawa 2005
Louise Wickham, Gardens in History. A Political Perspective, Oxford 2012, rozdział: 6. The Picturesque debate as a Political Metaphor, s. 141-166
Malcolm Kelsall, The Iconography of Stourhead, “Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 1983, Vol. 46 (1983), s. 133- 143
Whelan, Powązki: szkoła uczuć i historii. Wychowanie młodych Czartoryskich, „RHS” 2014, s. 223-247
Gabriela Świtek, Ut pictura hortus. Przejawy kultury estetycznej w sztuce ogrodowej XVIII wieku, „BHS”, 2003, nr 2, s. 277-298
Agnieszka Morawińska, Augusta Fryderyka Moszyńskiego rozprawa o ogrodnictwie angielskim 1774, Wrocław 1977
T. Grzybkowska, Ogród Armidy Arkadyjskiej - Heleny Radziwiłłowej, „RHS” 2010, s. 5-42
Czartoryska, Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów, 1805
|
