Wykład

Celem zajęć jest zaznajomienie uczestników z podstawowymi ideami, pojęciami i terminami filozoficznymi. Przegląd najważniejszych stanowisk filozoficznych ma umożliwić elementarną orientację w intelektualnej historii Zachodu, a także jej usytuowanie wobec innych kultur.  Student powinien poznać filozoficzne narzędzia interpretacji rzeczywistości – pojęciowość, metody argumentacji i tradycję proponowanych rozwiązań. Omówione zostaną najważniejsze koncepcje z zakresu ontologii, epistemologii, etyki, filozofii polityki, filozofii społecznej i filozofii kultury.

Program zajęć:

            a) Wprowadzenie

Czym jest filozofia? Specyfika myślenia filozoficznego na tle innych ludzkich aktywności, miejsce filozofii w kulturze i jej relacja wobec nauki. Argumentacja i abstrakcyjna pojęciowość jako cechy wypowiedzi filozoficznych. Przedmiot filozofii. Początki filozofii. Filozofia wobec mitu. Kwestie organizacyjne.
Działalność Sokratesa i sofistów.
 

b) Ontologia

Słownik pojęć: idealizm. System filozoficzny Platona. 
Realizm i stanowiska antyidealistyczne. Od Arystotelesa do neopozytywizmu.
Splot naukowego i filozoficznego obrazu świata. Historia pojęcia nieskończoności.
 

c) Epistemologia

Teoria poznania w starożytności. Demokryt, Platon, Arystoteles, Plotyn, św. Augustyn.
Czym jest racjonalność? Nowożytny racjonalizm i jego przedstawiciele. (Kartezjusz, Spinoza, Leibniz).
Nowożytny empiryzm: Bacon, Hobbes i Locke.
Sceptycyzm antyczny i nowożytny. Pirron, Sextus Empiryk, Montaigne i Hume.
Transcendentalizm Immanuela Kanta.
Filozofia nauki i filozofia języka.
 

d) Etyka

Systemy i przekonania etyczne starożytności. Ewolucja pojęcia cnoty (Homer, Sokrates, Platon, Arystoteles). Etyka stoików, odmiany hedonizmu. Etyka chrześcijańska.
Refleksja etyczna Immanuela Kanta.
Utylitaryzm jako stanowisko etyczne.
 Współczesne dylematy etyczne: bioetyka i prawa zwierząt.
 

e) Filozofia polityki i filozofia społeczna

Filozofia polityczna: liberalizm, konserwatyzm.
Teorie umowy społecznej: od Rousseau do Rawlsa.
Społeczeństwo obywatelskie i państwo. Heglowska filozofia dziejów.
Myśl Karola Marksa.
Tradycja feministyczna.
 

f) Filozofia jako krytyka kultury

      21. Główne pojęcia myśli F. Nietzschego.

      22. Główne pojęcia teorii Freuda.

      23. Teoria krytyczna Szkoły Frankfurckiej.

24. Historyczność kultury. Praktyki społeczne okiem historyków, socjologów i filozofów. Braudel, Elias, Foucault.

g) Filozofia współczesna

      25. Nurty filozofii współczesnej: fenomenologia, egzystencjalizm, hermeneutyka.

      26. Czym jest „nowoczesność”? Różne oblicza postmodernizmu: Deleuze/Guattari, Rorty, Baudrillard

27. Filozofowie o nowych mediach, globalizacji, przemianach naszej codzienności.

28. Posthumanizm i jego różne aspekty. Perspektywa postkolonialna, ekologiczna, transhumanistyczna.

Egzamin:

Praca zaliczeniowa w oparciu o wybraną lekturę.

Przedstawienie poglądów wybranego filozofa.

Odpowiedź na pytania dotyczące treści zajęć i pracy pisemnej.

UWAGA: W wypadku pracy w trybie zdalnym ocena końcowa zostanie wystawiona na podstawie pracy pisemnej, złożonej z dwóch części: pierwszej, powstałej w oparciu o wybraną z listy lekturę, oraz drugiej – napisanej w oparciu o treść wykładów.

Przedstawienie pracy zaliczeniowej napisanej w oparciu o jedną z lektur z listy, znajomość treści zajęć.

Lektury, na podstawie których student może pisać pracę roczną (do wyboru):

1.        Platon, Obrona Sokratesa, Uczta, Państwo

2.        Marek Aureliusz, Rozmyślania

3.        Augustyn św., Wyznania

4.        Kartezjusz, Rozprawa o metodzie

5.        Hume, Badania dotyczące rozumu ludzkiego

6.        Rousseau, Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi w: Trzy rozprawy z filozofii społecznej

7.        Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności

8.        Kierkegaard, Bojaźń i drżenie

9.        Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra (dostępna pod adresem:  https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/tako-rzecze-zaratustra.pdf)

10.     Benjamin, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, Paryż II cesarstwa wg Baudelaire’a (w tomie Twórca jako wytwórca)

11.     Huizinga, Homo ludens

12.     Fromm, Ucieczka od wolności

13.     Elias, Esej o czasie (dostępna w Bibliotece Narodowej i wielu innych)

14.     Baudrillard, Symulakry i symulacja, Pakt jasności

15.     Singer, O życiu i śmierci (dostępna w Bibliotece Narodowej i wielu innych)

16.     Crary, 24/7. Późny kapitalizm i koniec snu (dostępna w Bibliotece Narodowej i wielu innych)

Podręczniki:

Sikora, Spotkania z filozofią
W. Tatarkiewicz, Historia filozofii

Literatura polecana:

Koyre, Od zamkniętego świata do nieskończonego wszechświata
Guriewicz, Kategorie kultury średniowiecznej
W. Jaeger, Paideia

N. Elias, Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu

B. Skarga (red.), Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, t. 1-5, wybrane hasła.